Narodna Biblioteka „Jefimija“ Trstenik

LAZAREVIĆ Nikon /Nikola Tintor/ (1877-1961), arhimandrit, narodni poslanik.

Rođen je 6. decembra 1877. godine u Donjem Radljevcu, parohija Plavno kod Knina, kao Nikola Tintor (Lazarević).

Kao mlad došao je u beogradski manastir Rakovicu i 1898. godine primio monaški čin. Kao jeromonah Nikon Lazarević Tintor odlazi u Svetu goru i posle dvogodišnjeg boravka vratio se u Srbiju i postao starešina manastira Vitovnice. Potom je upravljao manastiirom Gornjakom na Mlavi i Ljubostinjom kod Trstenika. Najduže je bio iguman manastira Kalenić (1910-1944).

Nikon Lazarević, arhimandrit manastira Kalenić 1924. godine zamonašio je svršenog bogoslova, Dragutina Đorđevića, Makarija, budućeg budimljansko-polimskog episkopa (1947).

U Topoli, 12. decembra 1934. godine, „uoči praznika Prvozvanog Andrije, krsne slave Kraljevskog Doma, održano je u hramu sv. Đorđa na Oplencu veliko bdenije. Činodejstvovao je arhimandrit Nikon, starešina manastira Kalenića i Divotina uz astitenciju sabraće iz oba manastira. Arhimandrit Nikon pričestio je Blaženopočivšeg Kralja (Aleksandra Karađorđevića) poslednji put i zbog toga je došao da lično održi bdenije.

Za narodnog poslanika izabran je u Levačkom srezu 5. juna 1935. godine. Zato što je glasao protiv zakona o Konkordatu 1937. godine, isključen je iz Poslaničkog kluba Jugoslovenske radikalne zjednice. Kao jedan od nosilaca antikorkordatske akcije, Nikon je, kasnije, u leto 1940. godine, organizovao mirenje novog srpskog patrijarha Gavrila (Dožića), koji je naginjao konkordatu dok je bio na tronu Crnogorsko-primorske mitropolije, i vatrenog protivnika konkordata, tadašnjeg vladike žičkog dr Nikolaja Velimirovića, svog ličnog prijatelja. O mirenju i posredničkoj ulozi arhimandrita Nikona iz manastira Kalenić i Ljubostinja izveštavala je „Politika“, 28. avgusta 1940.

Posle održanog bdenija sišlo se u kriptu, gde se u klečećem stavu održao pomen.

Sa nešto malo osnovne škole i bez bogoslovskog obrazovanja imao je lep ugled među monaštvom jer je unapredio manastire kojima je upravljao. U manastiru Kalenić, nakon požara 1911. godine, podigao je veliki i mali konak sa trpezarijom koji su zvršeni na leto 1912. godine. Tada je u manastirskom bratstvu bio i jeromonah Nikolaj Velimirović, Restaurirao je Kalenić 1928. godine i izgradio novi konak u Ljubostinji, gde je i ogradio kamenim zidom manastirsku portu. Bio je inicijator i glavni organizator gradnje crkve Sveti car Konstantin i sveta carica Jelena i škole u Opariću, za koje je ktitor bio Aleksandar Karađorđević, a koje je 1937. godine osveštao vladika Nikolaj Velimirović.

Arhimandrit Nikon, pored toga što je redovno davao novčane prloge za siromašnu decu i učenike, kao i knjige najboljim đacima za Vidovdan, poklonio je i skupocena velika školska zvona levačkim selima Velikoj Sugubini, Bogalincima i Sibnici.

Nikon Lazarević, arhimandrit i starešina manastira Kalenić, omiljenog prebivališta kralja Aleksandra Karađorđevića, u jednom delu „Memoara“ (u rukopisu) spominje vladiku Nikolaja Velimirovića, gde u nekoliko odlomaka piše: o odnosu Nikolaja i kralja Aleksandra, o njegovom učešću u ratovima od 1912. do 1918. godine, hirotonisanju Nikolaja za vladiku, o njegovim putovanjima u Ameriku i Englesku i sudbini u ratu od 1941. do 1945. godine.

U vreme Prvog svetskog rata arhimandrit Nikon, kao iguman manastira kalenić, bio je tri godine u internaciji u Nežideru. Posle Drugog svetskog rata nova vlast nacionalizovala je veliki konak i arhimandritu Nikonu zabranila povratak u manastire Kalenić i Ljubostinju pa ga je patrijarh German imenovao za svog arhijerejskog zamenika, dao da opslužuje Žičku parohiju i izdejstvovao mu penziju.

Poslednje godine života proveo je u manastiru Ljubostinji. Upokojio se 10. oktobra 1961. godine i sahranjen je na monaškom groblju u Ljubostinji, a 1965. godine podignuta mu je i spomen-ploča na zidu u porti manastira Rakovica u Beogradu. Kasnije je u blizini nje sahranjen i patrijah Pavle.

LAZAREVIĆ Cukić Petar (1795-1849), kapetan, upravnik srpske varoši Beograda.

Rođen je, po jednim podacima, 1795, a po drugim, 1802. godine u Stopanji kod Trstenika. Po jednoj varijanti – ostao je siroče, pa ga je usvojio vojvoda Pavle Cukić, a po drugoj, verovatnijoj, Pavle Cukić je njegov otac, jer kada je saznao da mu je ljubavnica rodila sina, brže bolje je spakovao dete i poslao ga knezu Milošu, kako ga njegova zvanična žena ne bi otkrila i otrovala. Tako je mali Petar dospeo u konak kneginje Ljubice, koja ga je volela i podizala kao sopstveno dete.

Vojvoda župske knežine kruševačke nahije, Pavle Cukić (1709-1817), u vreme Karađorđa bio je starešina sa sedištem u Osaonici (Trsteniku) do 1812. godine. Uspešno je komandovao ustanicima u Šancu, Kožetinu i pri oslobađanju Kruševca. Posebno se istakao u borbama na prostoru Župe. Karađorđe mu je poverio ustanike da ratuje sa Turcima i da prodre i uspostavi vezu sa crnogorskim ustanicima. Imao je prvo savađu sa Karađorđem, a, kasnije, nakon nesporazuma i bune protiv kneza Miloša, vojvoda Pavle Cukić ubijen je 1817. godine u Rogači, Sopotu, gde je i sahranjen. Dva puta se ženio, odnosno imao je dve žene, jednu koja je bila u emigraciji u Sremu i drugu u Srbiji. Kasnije, posle njegove smrti, obe su zajedno živele u njegovoj kući.

Petar Lazarević Cukić, odrastajući uz kneževu decu, dobio je najbolje vaspitanje koje je moglo da se stekne u to vreme u Srbiji i važio je za obrazovanog i prosvećenog čoveka koji je uvek postupao ispravno i nije stajao ni na čiju stranu. Osim, naravno, kada je u pitanju knez Miloš.

Karijeru je započeo kao vojnik, a podoficirski čin dobija sa samo 18 godina. Od 1820. godine Petar Lazarević je član Narodne kancelarije u Beogradu, sve do 1823. godine, kada je prešao u Karanovac kao podibarski knez. Od 1828. godine je nastojnik kneževog dvora i upravitelj srpskog dela varoši Beograda. Sudija Beogradskog narodnog suda postao je 1831. godine. Za vreme njegovog upravljanja u srpskom delu Beograda kupljena su tri zvona i nameštena na zvonari Saborne crkve, koja su prvi put posle nekoliko vekova zazvonila 16. februara 1830. godine. Po njegovoj naredbi zbog sigurnosti Beograd je noću bio osvetljen fenjerima.

Prilikom boravka u Beogradu, 1829. godine, putopisac Oto Dubislav Pirh sreo se sa knezom Petrom Lazarevićem Cukićem i ostavio je izveštaj da je Petar Lazarević pokazao da ume da svira i peva uz gusle.

Posle isteka mandata 1831. godine kao upravnika srpske varoši Beograda, Petar Lazarević Cukić nastavlja vojnu karijeru i po naredbi kneza postaje kapetan nahije Tamnavske, Podibarske, upravnik Novog Pazara, da bi od 1841. godine bio načelnik okruga Kruševačkog. Najveći uticaj ostvario je Karanovcu, današnjem Kraljevu, gde 1832. godine sprovodi regualcioni plan za uređenje glavnog trga po ugledu na Zvezdasti trg u Parizu. Iste godine premestio je varoš Trstenik iz Osaonice na današnju lokaciju. Od nekoliko sela kozničkog, podibarskog, jošaničkog i kruševačkog sreza formirao je Trstenički srez 1836. godine.

Kao okružni načelnik u Kruševcu brine o državnoj granici. Na turskoj granici Petar uvodi karantinski zatvor, kako bi bilo sprečeno unošenje opasne zaraze.

Nezadovoljan lokacijom Kruševca, kuće i dućane iz stare čaršije izmešta na brdo „po meri indžilirskoj“. Isto čini i sa Bivoljem.

Ukazom kneza Aleksandra Karađorđevića postavljen je 1842. godine za člana Državnog saveta i dobija čin konjičkog pukovnika (kavalerist).

Umro je relativno mlad 8. marta 1849. godine u Beogradu. Njegova sahrana upamćena je kao jedna od najvećih tog vremena, opevan je u Velikoj beogradskoj crkvi, a posmrtne govore, uz zvona koja je on postavio, o njegovim zaslugama govorili su mitropolit Petar Jovanović, arhimandrit Gavrilo Petrović i čuveni Jovan Ristić.

Za sobom je iz braka sa Anom, ćerkom Petra Nikolajevića Molera, vojvode iz Prvog srpskog ustanka, ostavio sinove, dr Konstantina-Kostu Cukića, ministra finansija, i Lazara, majora, te dve ćerke. Posle Anine prerane smrti, oženio se Marijom Jovanović sa kojom je imao Milana. (Zanimljivo je da je u znak zahvalnosti, ali i zbog velike popularnosti Petra Lazarevića Cukića, čitava njegova tazbina umesto Jovanović uzela prezime Cukić.)