Narodna Biblioteka „Jefimija“ Trstenik

PAVLOVIĆ M. Lazar (1850-1894), potpukovnik, ratni junak.

Rođen je 2. oktobra 1850. godine u Trsteniku.

Posle osnovne škole u Kruševcu i šest razreda gimnazije u Kragujevcu i Beogradu, završio je Artiljerijsku školu sa IX klasom (1869-1874) i proizveden u čin potporučnika. Unapređen je u čin poručnika (1876), kapetana II klase (1877), kapetana I klase (1883), majora (1885) i potpukovnika (1891).

Bio je komandir voda 2. čete 2. bataljona (1874-1875), ađutant Užičke brigade (1875-1876), nastavnik pri Kruševačkoj brigadi (1876) i ađutant Kruševačke brigade II klase (1876).

U Srpsko-turskom ratu 1876. komandovao je ustanicima na Kopaoniku i Jankovoj klisuri. Za vreme primirja bio je oficir za generalštabne poslove pri Kruševačkoj okružnoj komandi, pa komandir 4. čete 3. bataljona. U Srpsko-turskom ratu 1877-1878. bio je šef Štaba Ibarske divizije, a posle rata komandir 4. čete 3. bataljona i 1. čete 4. bataljona, šef Štaba Pešadijske brigade (od 1881), ađutant komandanta Aktivne vojske (od 1883), komandant 10. bataljona (Šumadijska pukovska komanda) od 1885.

U Srpsko-bugarskom ratu 1885-1886. godine bio je šef Štaba Moravske divizije, a posle rata komandant 3. bataljona Pešadijskog puka Moravske divizije (od 1886), Pešadijskog puka Drinske divizije (od 1887; pored redovne dužnosti i komandant garnizona u Užicu od 1888), načelnik Štaba Dunavske divizijske oblasti (od 1889), komandant Z. (Kruševačkog) pukovskog okruga (od 1890), 15. (Pirotskog) pukovskog okruga (od avgusta 1893) i šef Ađutantskog odseka Opštevojnog odeljenja MB (od septembra 1893).

Prevodio je sa francuskog jezika.

Prvi put je bio oženjen, (1880) Julijom, ćerkom Dimitrija Jovanovića, a drugi (1886) Stanom, udovom St. Antića i ćerkom apelacionog sudije Aleksandra Đurića.

Nosilac je velikog broja vojnih odlikovanja i priznanja: Ordena belog orla V reda, Takovskog krsta V i III reda, Takovskog krsta sa mačevima IV reda, Zlatne i Srebrne medalje za hrabrost, Srebrne medalje za revnosnu službu, ruskog Ordena Svete Ane III reda...

Umro je 24. novembra 1894. godine u Beogradu.

PAVLOVIĆ Milan (1887-1974), pukovnik, vitez Karađorđeve zvezde.

Rođen je 28. januara 1887. godine u Velikoj Drenovi kod Trstenika.

Otac Lazar (1855-1925) i majka Bogdana-Božica, učitelji u Velikoj Drenovi, imali su četiri sina i ćerku. Dvojica njihovih sinova bili su pravnici, sin Mihajlo-Mika i kći Emilija učitelji u Velikoj Drenovi, a Milan, pukovnik.

Milan je osnovnu školu završio u Velikoj Drenovi, a posle gimnazije u Kragujevcu i tri godine prava u Beogradu, završio je Nižu školu Vojne akademije sa XXXVIII klasom (1905-1909) i proizveden je u čin potporučnika. U čin poručnika unapređen je 1912, kapetana II klase 1913, kapetana I klase 1915, majora 1921, potpukovnika 1925. i pukovnika 1930. godine. Penzionisan je 1934. godine.

Bio je komandir voda u 2. konjičkom puku (od oktobra 1909) i 4. konjičkom puku (od decembra 1909) i na službi u Makedoniji (granične trupe) od decembra 1911. godine.

U balkanskim ratovima bio je u Lapskom odredu (do februara 1913), pa komandir 2. eskadrona 4. konjičkog puka (do avgusta 1913). Učestvovao je u Arnautskoj pobuni (do novembra 1913).

U Prvom svetskom ratu bio je na službi u štabu 2. konjičkog puka do septembra 1914, komandir eskadrona istog puka do marta 1915, Šumadijske divizije II poziva do oktobra 1915, Kombinovane divizije do marta 1916. i Vardarske divizije do jula 1917. godine, kada je penzionisan.

Reaktiviran je 19. aprila 1920. godine. Na službi u Sremskomitrovačkoj pukovskoj okružnoj komandi bio je od avgusta 1920, za mobilizacijske poslove i statistiku u istoj komandi od maja 1924, pomoćnik komandanta 8. konjičkog puka od aprila 1926, ponovo na službi za mobilizacijske poslove u komandi Sremskomitrovačkog vojnog okruga od novembra 1926, pomoćnik komandanta od jula 1927. i komandant 7. konjičkog puka od marta 1929, na službi u štabu komande 5. armijske oblasti od septembra 1933. i garnizona (komandant garnizona) Novosadske garnizonske uprave od juna 1934. godine.

Nosilac je ordena Karađorđeve zvezde sa mačevima IV reda, Belog orla sa mačevima V i IV reda, Belog orla V reda i Jugoslovenske krune IV reda, Zlatne medalje za hrabrost, Zlatne medalje za revnosnu službu i ratnih spomenica.

Umro je 9. maja 1974. godine.

PAVLOVIĆ Milan-Zrak (1862-1923), telegrafista, novinar i urednik.

Rođen je 1862. godine u Trsteniku u imućnoj trgovačkoj porodici oca Riste Pavlovića i majke Marte. Nakon školovanja u Trsteniku i Kruševcu, svršio je poštansko-telegrafski kurs i prvo zaposlenje mu je bilo u Vranju 1882. godine. Kasnije je radio u Kruševcu, Aleksincu, Nišu, Beloj Palanci, Gornjem Milanovcu, Beogradu i Sarajevu, sve do 5. decembra 1922. godine kada iz sarajevske Direkcije pošta i telegrafa dolazi ponovo u Trstenik.

Novinarstvom se počeo baviti još kao službenik Pošte u Nišu gde je uređivao politički list „Zrak“ po kojem je dobio i nadimak. Zna se da je posle gašenja lista „Zrak“ u Kruševcu pokrenuo list „Naši dani“ (1887), ali se ni on nije održao. Potom je u Beogradu uređivao listove „Ujedinjenje“ i „Leteći list“ (1890), u Kragujevcu izdavao „Šumadijski list“ i „Novi šumadijski list“ (1893). Pod nerazjašnjenim okolnostima 1890-tih godina je prešao u Bosnu gde je radio u uredništvu časopisa „Nada“, gde je uživao zaštitu Koste Hermana, iako su iz Srbije stizali dopisi o nekakvoj prevari u koju je bio umešan. Štaviše, postoje navodi da je član uredništva bio samo formalno dok se, u stvari, bavio nejasnim poslovima koji nisu imali veze sa novinarstvom. Potom je, krajem 1903. godine, u Sarajevu pokrenuo list „Srpska štampa“, koji nije dobro primljen među srpskim građanima zbog oštrog tona koji je zauzeo prema već postojećem „Srpskom vjesniku“ i nekim srpskim narodnim predstavnicima, zbog čega je početkom 1905. godine i ugašen. Po svemu sudeći, posle toga se vratio u Srbiju i tokom iste godine preuzeo je uređivanje lista „Opozicija“, koji se posle ne koliko brojeva ugasio.

Krajem 1922. godine ponovo radi kao telegrafista u Pošti u Trsteniku.

Umro je u Trsteniku 12. aprila 1923. godine kao „poštansko-telegrafski činovnik 6. klase trsteničke pošte i telegrafa“ i sahranjen je na Starom groblju u Trsteniku.

Sredinom 1925. godine Narodna skupština Kraljevine SHS njegovoj udovici, Danici, dodelila je stalnu novčanu pomoć.

Da je u svoje vreme bio poznat, svedoči i činjenica da se pominje i u pričama Radoja Domanovića i da se u seriji „Pripovedanja Radoja Domanovića“, za koju je scenario na osnovu Domanovićevih tekstova napisao Milovan Vitezović, pojavljuje kao špijun u službi srpske, ali i austrougarske policije.

Branislav Nušić, dok je radio kao novinar, beleži: List „Zrak“, koji su ispisivali gosti kafane „Dardaneli“ jedne nedelje nije izašao zato što urednik Milan Pavlović zvani Zrak, bivši policajac, nije mogao da sakupi novac da iskupi broj iz štamparije...

Bavio se i književnim radom i u Kragujevcu (1893) je štampao pripovetku „Ubistvo na Liparu, krvavi događaj iz našeg doba“. Ovu pripovetku ponovo je objavio Milorad Jovanović u „Poštanskom kalendaru za 2008. godinu“ (Beograd, 2008).

PAZARAC D. Pavle (1855-1885), učitelj i pisac.

Rođen je 1855. godine u Trsteniku u uglednoj i imućnoj porodici oca Dimitrija i majke Marte Pazarac. Otac Dimitrije, sin Petra, uglednog i bogatog terzije trstenilkog, uspešno je nasledio krojački zanat, ali, kako je bio veoma pismen i školovan, kasnije je radio i kao opštiski pisar.

Pavle je nakon školovanja radio kao učitelj u Veluću od 1875. do 1878. i Ribniku od 1878. do 1880. godine, kada prelazi u Kruševac, gde takođe radi kao učitelj do svoje prerane smrti 1985. godine.

Tek što je stupio u učiteljsku službu, učestvovao je u Srpsko-turskom ratu 1876. godine kao učitelj podoficir.

U vreme službovanja u Kruševcu, objavljuje 1881. i 1882. godine u „Otadžbini“, u knjigama 8. i 9. u pet nastavaka: „Ratni dnevnik jednog drugoklasca (10. jun – 22. oktobar 1876)“, koga potpisuje samo sa inicijalima P. D. P.

Pavle Pazarac, „učitelj II razreda, II odeljenja muške škole kruševačke“, preminuo je u Kruševcu 29. aprila 1885. godine „posle dužeg bolovanja“.

PARAĐANIN Andrija-Andra (1857-), trgovac i narodni poslanik.

Rođen je 1857. godine u Poljni od oca Vasilija (1830), bogatog trgovca i kafedžije, i majke Milene (1833). Otac Vasilije, sin siromašnog nadničara Filipa Vučkovića i Stanije, u vreme ratova 1876-1877. godine uvećao je svoje bogatstvo i postao ekonomski i politički prvak i predsednik opštine u Poljni. U to vreme poklonio je selu i plac za školu, na kome se osnovna škola i danas nalazi.

Andrija Parađanin se uključuje u očevo gazdovanje imetkom i kafanom, bogato se ženi, i 1981. godine aktivno se uključuje u politiku, postaje radikalski prvak u Poljni i predsednik opštine u Poljni.

Posle gušenja Timočke bune i progona radikala 1901. godine, Andra Parađanin, radikalski prvak i narodni poslanik, pristupa Ljubi Davidoviću i postaje član Srpske demokratske stranke, vođa seoskih demokrata u Poljni i okolini.

Andra Parađanin, trgovac iz Poljne, biran je za narodnog poslanika u tri mandata: na izborima za Veliku Narodnu skupštinu: 20. novembara 1888, 10. jula 1905. i 11. juna 1906. godine, po čemu je najuspešniji politrčar iz Poljne tog doba.

Pored Andre Parađanina, narodni poslanici iz Poljne bili su: Živko Šokorac (1837-1838), Nikola Marković (1839), Marko Tomić (1859), Mirisav Đorić (1879) i Miladin Tavrić (1895-1896).

Period između dva svetska rata u Poljni obeležila je velika i neprestana politička borba za opštinsku vlast između vodećih porodica Parađana i Tavrića.

Nakon opštinskih izbora 1926. godine, koje je izgubio od Milana Tavrića, Andrija Parđanin u politiku uvodi svog sina, Milosava (1886-1945), u selu zvanog Micko. Micko je, i pored završenih šest razreda gimnazije, ostao u selu pripremajući se da preuzme očeve ekonomske i političke poslove, dok su njegova starija braća, Živojin i Voja, otišli u Beograd, gde im je otac Andra otvorio trgovačke radnje. Micko je pred rat, sve do 1943. godine, bio predsednik opštine Poljne.

Andra i Micko Parađanin, jedni od najvećih posednika u okolini, živeli su u sred sela u velelepnoj kući sa ogromnim dvorištem popločanim kaldrmom, okruženim visokim zidom i sa velikom kapijom, a oko kuće i dvorišta bio je podignut park u kome su dominirali četinari. Kuća je imala kupatilo i bogatu biblioteku.

Andrija-Andra Parađanin je umro ......... godine u Poljni, a Milosav-Micko, kao član ravnogorske organizacije, streljan je 26. januara 1945. godine u Kruševcu.

PARAĐANIN Ljubiša (1924-1991), doktor nauka i profesor univerziteta.

Rođen je u Poljni 1924. godine. Nakon završene osnovne okole u Poljni, od 1935. godine pohađa Državnu realnu gimnaziju u Kruševcu. Rudarski fakultet u Beogradu završio je 1950. godine, gde postaje asistent.

Radio je na naftnim poljima blizu Zagreba i u Lendavi, a od 1954. godine je glavni inženjer „Naftagasa“ u Novom Sadu, potom i pomoćnik generalnog direktora.

Na Rudarskom fakultetu u Beogradu, temom: „Tehničko-ekonomska iskoristivost podzemnih voda područja Bačke i Banata kao izvora toplotne energije“, odbranio je doktorsku disertaciju 1965. godine.

Od 1972. godine je na Rudarskom fakultetu u Beogradu, vanredni profesor, pa redovni profesor predmeta Razrada ležišta nafte i gasa.

Objavio 20 naučnih i stručnih radova.

Objavljene knjige: Gasovita goriva u industriji i širokoj (koautor), Beograd, 1974; Strategija dugoročnog razvoja energetike SR Srbije van teritorija SAP do 2020. godine (koautor), Beograd, 1984; Specijalana poglavlja razrade naftnih ležišta, Novi Sad, 1984; South-South Cooperation in the Field of Energy and Nuclear Energy : draft, Ljubljana, 1986; Proizvodnja i korišćenje geotermalne energije (koautor), Beograd, 1995.

Umro je u Beogradu 1991. godine.

PETKOVIĆ S. Vlastimir (1893-1971), novinar i književnik.

Rođen je u Medveđi kod Trstenika. Majka Jovanka. Osnovnu školu je završio u Medveđi, a gimnaziju u Kruševcu i Beogradu.

Prvi svetski rat ga zatiče kao diplomiranog studenta na Filozofskom fakultetu u Beogradu i 1914. godine prpadnik je Skopskog đačkog bataljona. Vlastimir S. Petković, potonji književnik i novinar, kao jedan od 1.300 kaplara kazivaće kasnije: „Tog 1. septembra, tačno u osam izjutra, sa Idadije je krenula dugačka povorka. Na čelu je bila vojna muzika. Dok se išlo kejom kraj Vardara, odjekivala je pesma. Preko Dušanovog mosta urnebesno klicanje. Za povorkom svetina. Najposle, po pravcu kojim se pošlo, vidi se kuda ide povorka. Stare turske artiljerijske kasarne, izvan Skoplja, na bregu desno od puta za Tetovo, određene su za prihvat Đačkog bataljona.”

Između dva svetska rata (1914-1941) radio je kao saradnik, novinar i urednik (1937-1938) i generalni sekretar redakcije „Politike“.

Za vreme Drugog svetskog rata, kao rezervni major, bio je u logoru Kampo kod grada Montemale u Italiji, a po kapitulaciji Italije 1943. godine, Vlastimir Petković odlazi iz logora u Švajcarsku, odakle se pridružuje emigraciji u Londonu. Kasnije je živeo kao emigrant u Ženevi u Švajcarskoj, gde je 1971. godine i umro.

Nakon njegove smrti u Ženevi je uspostavljena Nagrada za prozno delo iz Književnog fonda „Vlastimir S. Petković“. Ovaj fond je posthumno objavio i njegove romane: Velike iluzije, 1978. i Bašte na mliništu, 1979. godine.

Pored novinarstva bavio se prevođenjem i književnim radom. Objavljivao je tekstove i pripovetke u raznim časopisima: „Srpske novine“ („Krfski zabavnik“), „Ratni dnevnik“, „Misli“, „Beogradske opštinske novine“... Posle Drugog svetskog rata i u većini emigrantskih književnih časopisa.

Osnivač je i urednik časopisa „Poezija i proza“ u Ženevi. Osnivač i urednik Srpskog nacionalnog komiteta za Švajcarsku, a od 1947. godine je predsednik Udruženja Jugoslovena za uzajamnu pomoć u Švajcarskoj.

Dobitnik je nagrade „Slobodan Jovanović“ 1966. godine.

Objavljene knjige: One, Beograd, 1930; Od Rama do Krfa 1915. Do poslednjeg čoveka, Beograd, 1931; Sport klub Kliker, Beograd, 1932; Sedma sveska Majerovog leksikona, Beograd, 1934; Plima i oseka, Beograd, 1938; Gunj i smoking, Beograd, 1940; U albanskim gudurama i druge priče, Beograd, 1940; Izvan koloseka, Pert, 1956; Poručnik Al, izbeglica, Ženeva, 1967; Palanka ubija; Veliko pokolenje, Melburn, 1968; Poslednji Bašići, palilulci; Rastočeni dom, Ženeva, 1970; Velike iluzije, Ženeva, 1978; Bašte na mliništu, Vindzor,1979.

PETROVIĆ Miloš (1928-2022), profesor, književni kritičar.

Rođen je 1. decembra 1928. godine u Trsteniku. Osnovnu školu je završio u Trsteniku, a gimnaziju u Vrnjačkoj Banji. Diplomirao je 1954. godine Jugoslovenske jezike i književnost na Filozofskom fakultetu u Beogradu.

Pedestih godina prošlog veka bio je profesor srpskog jezika i književnosti u Gimnaziji „Sveti Sava“ u Trsteniku, gde je izveo nekoliko generacija, potom Gimnazije u Kruševcu, pa na Višoj pedagoškoj školi i Pedagoškoj akademiji za obrazovanje vaspitača u Kruševcu, za nastavne predmete: Kultura govora i Srpskohrvatski jezik. Kasnije je obavljao dužnost sekretara Samoupravne interesne zajednice kulture opštine Kruševac. Penzionisan je 31. avgusta 1993. godine.

Bio je višedecenijski kreator kruševačke i trsteničke kulture, posebno se bavio književnom i pozorišnom kritikom, esejistikom.

Bio je član Udruženja književnika Srbije od 1972. godine i biran je u tri mandata za člana Uprave Udruženja, a u jednom za potpredsednika.

Od 1975. godine bio je urednik književnog časopisa „Bagdala“ i urednik Zbornika Kruševačke filozofsko-književne škole. Bio je član uredništva časopisa „Zamak kulture“ u Vrnjačkoj Banji i časopisa „Jefimija“ u Trsteniku. Više godina je vodio „Okrugli sto“ književne kritike „Savremene srpske proze“ u Trsteniku.

Učestvovao je na brojnim naučnim i književnim skupovima i za tematskim okruglim stolovima: Međunarodni oktobarski susret pisaca u Beogradu, naučni skupovi koje organizuje Zadužbina Desanke Maksimović (o poeziji Borislava Radovića, Slobodana Rakitića, Desanke Maksimović...), međunarodni naučni skup povodom stogodišnjice rođenja Miloša Crnjanskog, u organizaciji Instituta za književnost i Zadužbine Miloša Crnjanskog, književni skup „Žička hrisovulja“ u Kraljevu...

Jedan je od osnivača „Jefimijinih dana“ u Trsteniku 1971. godine, na kojima je neprekidno učestvovao u svojstvu člana žirija za nagradu „Jefimijin vez“.

Takođe, bio je jedan od osnivača i redovni učesnik trsteničkih književnih susreta „Savremena srpska proza“. U istoimenom zborniku broj 27 iz 2015. godine, objavljen je njegov kritičarski portret, sa prilozima: Marka Nedića, Mihajla Pantića, Aleksandra Lakovića i Dušana Stojkovića, kao i njegovim tekstom „Pohvala fragmentu“. O njemu, najsažetije, govori citat iz teksta Marka Nedića:

Decenijskom i predanom posvećenošću književnosti gotovo bez premca u našoj sredini, posebno kada se odnosi na stvaraoce u unutrašnjosti Srbije, posvećenošću kulturi, vaspitanju i upućivanju generacija mladih u tajnu i zavodljivost umetničkog stvaranja, doslednim uređivanjem časopisa „Bagdala“, i drugim aktivnostima književne prirode (u Udruženju književnika Srbije, u „Savremenoj srpskoj prozi“ u Trsteniku, u „Kruševačkoj književno-filozofskoj školi“, u uredništvu „Zamka kulture“ iz Vrnjačke Banje), on je obezbedio vrlo prepoznatljivo mesto u sadašnjoj slici naše savremene kulture i književnosti.

Radove je objavljivao u periodici: „Mlada kultura“, „Bagdala“, „Književne novine“, „Književna reč“, „Književnost“, „Savremenik“, „Gradina“, „Povelja“, „Odzivi“, „Gesta“, „Susreti“, „Pozorište“, „Most“, „Dialogi“, „Sovremenost“, „Stig“...

Zastupljen je u više zajedničkih knjiga, zbornika; pisac većeg broja predgovora, pogovora, recenzija.

Kao književni kritičar bio je biran u žirije za književne nagrade: „Milan Rakić“, „Milan Bogdanović“, „Jefimijin vez“. Biran je i za člana žirija Vukove nagrade i člana žirija TV Beograd za 15 najboljih pesničkih knjiga na srpskom jeziku u drugoj polovini XX veka, Ramonda serbica, Niš, 2010.

Miloš Petrović je dobitnik nagrada za književnu kritiku: „Milan Bogdanović“ 2008; „Čedomir Mirković“ 2015.

Nosilac je nekoliko nagrada: Povelja za životno delo, koju je dodelilo UKS (2002), Nagrada za životno delo SO Trstenik (2003), Zlatna značka Kulturno-prosvetne zajednice (1976), Godišnja nagrada za kulturu SIZ-a za kulturu Kruševac (1977), Prsten despota Stefana Lazarevića, Bagdala (2005).

Za vrhunska dostignuća u oblasti kulture od 2009. godine je bio korisnik nacionalne penzije.

Prevođen je na francuski, španski, slovenački i makedonski.

Objavljene knjige: Čitajući posle Skerlića, Kruševac, 1967; Pedeset godina umetničkog rada Bore Mihajlovića, Kruševac, 1971; Iz kruga u krug, Kruševac, 1978; Uhvati živu reč, Kruševac, 1986; Iz trinaestog reda, Kruševac, 1994; Fragmenti, Beograd, 1998; Kod vrnjačke Euterme, Vrnjačka Banja, 2000; Potez skakačem, Beograd, 2008; Fragmentovani portreti, Beograd, 2014; Bagdalaši, Kruševac, 2018; Ka iskazanom, Kruševac, 2019.

Miloš Petrović je preminuo 2. jula 2022. godine u Kruševcu, gde je i sahranjen na Starom groblju.

PETROVIĆ Petar-Ljubostinjski (1938-2010), pesnik za decu.

Rođen je 26. marta 1938. godine u Rajincu (Panjak) kod Trstenika, u siromašnoj porodici oca Svetomira i majke Miljojke. Osnovnu školu završio je u Rajincu i Trsteniku, a Srednju vojnu školu u Zadru. Diplomirao je na Višoj školi društveno-političkih nauka u Beogradu i apsolvirao na Pravnom fakultetu u Nišu.

Do 1960. godine radi u JNA kao aktivno vojno lice. Kasnije, po demobilizaciji, radi u OK SKS i Radničkom univerzitetu u Trsteniku. Radi kao referent, šef odseka, načelnik Odeljenja i sekretar Sekretarijata za narodnu odbranu i kao sekretar i predsednik OK SSRN.

Pisanjem se bavio još od ranih dečačkih i đačkih dana. Pisao je pesme o deci i za decu, o prirodi, zgodama biljaka i životinja... Čitaocima je podario preko dvadeset zbirki pesama i priča.

Bio je višegodišnji član Udruženja pisaca Srbije i Književnog kluba „Bagdala“ u Kruševcu. Bio je i u više mandata predsednik Književnog kluba „Moravski tokovi“ u Trsteniku.

Pored velikog broja vojnih, društvenih i književnih priznanja dobitnik je i Zlatne značke Kulturno-prosvetne zajednice Srbije.

Objavljene knjige: Slavuji zore zavičajne, Trstenik, 1971; Raspevani slavuji, Trstenik, 1976; Pčelice, G. Milanovac, 1978; U brdima zavičaja, G. Milanovac, 1981; Dani mladosti, Trstenik, 1981; Žubor potočića, G. Milanovac, 1983; Od smeha se brže raste, G. Milanovac, 1985; Ljubostiljskom rekom, G. Milanovac, 1986; Sećanja, Trstenik, 1987; Kraj stare vodenice, Trstenik, 1989; Mesečina reku obasjava, Trstenik, 1991; Vetrić nupu, Trstenik, 1994; Meso koje peva, G. Milanovac, 1996; Marijana, G. Milanovac, 1996; Zore zavičajne, G. Milanovac, 1996; Oko mačka maca čačka, G. Milanovac, 1997; Radoznala Maja, G. Milanovac, 1998; Tragovi detinjstva, G. Milanovac, 1998; Zavičajna šaputanja, G. Milanovac, 2002; Zavrzlame, G. Milanovac, 2001; Šampion cinci-linci, Trstenik, 2000; Pala Vera sarolera, Trstenik, 2003; Ne bojte se, deco, mraka, Trstenik, 2004; Panjak, Trstenik; Dolazi zima : odabrane pesme za decu, Trstenik, 2006; Žderonja vuk, 2007; Dolina snova : pesme za decu, Trstenik, 2008; Suze zavičaja, G. Milanovac, 2009; Majina zelena dolina, Trstenik, 2010; Duša zavičaja, Trstenik, 2011.

PEŠIĆ Dragan (1947-2006), profesor, majstor umetničke fotografije.

Rođen je 1947. godine u Kraljevu. Odrastao u Trsteniku, u porodici poznatoj po vrsnim fotografima. Veoma se rano, u Foto ateljeu svog oca Borivoja, upoznaje sa zanatom i magijom fotografije.

Nakon završene Osnovne škole „Miodrag Čajetinac Čajka“, Tehničke škole u Trsteniku, diplomirao je mašinstvo na Tehničkom fakultetu u Beogradu, a zatim je dugo radio kao inženjer u IKL-u u Beogradu.

Umetničkom fotografijom je počeo da se bavi u čuvenom beogradskom Foto klubu „Elektromašinac“. Član je sekcije umetnika i fotografije ULUPUDS-a i ULUS-a. Jedno kraće vreme se bavio i umetničkom grafikom.

Živeo je i radio u Beogradu kao predavač na katedri za fotografiju Akademije umetnosti „Braća Karić“ sve do svoje smrti 2006. godine.

Imao je oko dvadeset samostalnih izložbi, više destina grupnih izložbi i nekoliko učešća na umetničkim kolonijama, kod nas i u inostranstvu.

Dobitnik je više od 50 nagrada, priznanja i otkupa, kao što su: 1979. Piran, Slovenija; 1980. Grand prix „Zlatno oko“, Novi Sad; 1984. XVII Majska izložba ULUPUDS-a, Beograd; 1995. Godišnja nagrada ULUPUDS-a, Beograd; 2004. Nagrada za fotografiju „Novembarski salon 2004.“, Kraljevo...

U prikazu njegovog stvaralaštva dr Marta Vukotić Lazar piše: „Fotografije Dragana Pešića nas uvode u jedan drugi univerzum, univerzum koncentrisane svetlosti, tačnije apstraktne svetlosti simulacije. Usmerene ka mentalnom simulakrumu i ka čaroliji okoline koju ostvaruje posebnim efektima, njegove fotografije predstavljaju deo njegove sopstvene sudbine.

Što se više približavamo savršenstvu sinulakruma, to očiglednije postaje ono po čemu je svaka stvar nedostupna za predstavljanje. Ono što Pešićev umetnički svet čini specifičnim to je težnja za egzaktnom dekonstrukcijom i rekonstrukcijom sveta u njegovim najsitnijim terminima…

Dragan Pešić veruje u tajnu predmeta, vodeći računa o njegovoj senci, po kojoj predmet ne liči na sebe. Pešićeve fotografije nemaju ulogu reprodukcije (istine) nego izvesne simulacije, neke prevaziđene istine, neke igre s one strane istine. To novo oživljavanje stvarnog – već nije stvarno, ono je nadstvarno – upravo to je umetnički svet Dragana Pešića.“

Dragan Pešić je, kao zavičajni likovni stvaralac, jednom umetničkom fotografijom zastupljen u likovnoj zbirci „Legat ED – Zavičajni umetnici“ Narodne biblioteke „Jefimija“ Trstenik.

POPADIĆ Božidar (1893-1947), doktor agronomije i ministar.

Rođen je 14. marta 1893. godine u Globoderu od oca Sibina i majke Negosave, rođene Ržaničanin. Osnovnu školu završava u rodnom mestu, a gimnaziju u Kruševcu. Kao prpadnik Skopskog đačkog bataljona, jedan od 1.300 kaplara, za vreme Prvog svetskog rata prešao je put preko Albanije, a zatim je od srpske Vlade upućen u Francusku na dalje školovanje. Diplomirao je na Agronomskom i Filozofskom fakultetu, a zatim i doktorirao na Sorboni.

Između dva rata dr Božidar Popadić radio je u Ministarstvu poljoprivrede i voda na raznim pozicijama, a kao „viši poljoprivredni savetnik Kraljevske banske uprave Penzionisan je 16. juna 1934. godine“.

Verovatno se ubrzo vratio struci jer ga Drugi svetski rat zatiče kao načelnika Ministarstva poljoprivrede i voda. Nakon aprilskog sloma sklanja se privremeno u rodno selo, o čemu postoji anegdota: „Po izbijanju Drugog svetskog rata Boža je autom stigao u Globoder, a zbog lošeg puta do porodične kuće auto je ostavio ispred Opštinske zgrade. Selom se pronela vest da je ministar Boža pošao da beži iz zemlje, pa je solunac, Paun Račić, isekao gume na njegovom autu.“

Po povratku u Beograd nastavio je da radi u Ministarstvu za poljoprivredu u Nedićevoj vladi. Kako se protivio fašizaciji zadrugarstva i banaka, penzionisan je 1942. godine. Nakon toga, prišao je pokretu Draže Mihailovića, postao član Centralnog nacionalnog komiteta, kako je govorio „da pruži stručnu pomoć iz svog resora“, zbog čega je 1945. godine osuđen na tri godine lišavanja slobode sa prinudnim radom. Kaznu je izdržavao u Sremskoj Mitrovici, gde je umro 1947. godine „pri operaciji“, kažu, čira u stomaku.

Bio je oženjen ćerkom bogatog francuskog generala i u Francuskoj je nasledio ogromno bogatstvo. I u Beogradu je posedovao veliko bogatstvo, pre svega u zgradama. U braku nije imao dece, pa je usinio dva nezbrinuta muška deteta.

Radio na razvoju zadrugarstva, nabavci rasne stoke, poljoprivrednih oruđa i mašina. Tako je, zahvaljujući njemu, i u Globoder stigao savremeni gvozdeni plug zvani „domilac“ – gvozdeni, težak plug na točkovima, najčešće su ga vukla dva konja. Ovaj plug orao je znatno dublje od onog koji je bio u upotrebi, a koga je vukla goveđa zaprega.

Bio je član uprave Srpskog poljoprivrednog društva, član upravnog odbora Beogradskog sportskog društva (BSK), a u politici član Demokratske stranke.

Objavljivao je svoje stručne tekstove u „Težaku“ i drugim časopisima.

Objavio je knjigu (separat): Zadružni sistem, Beograd, 1935.

POPADIĆ Dimitrije-Diša (1885-1941), trgovac, narodni poslanik.

Rođen je 1885. godine u Globoderu. Bavio se trgovinom.

Bio je pripadnik Radikalne stranke, biran je za predsenik sela Globoder (1907-1912). Učesnik je oslobodilačkih tatova 1912-1918. godine. U Prvom svetskom ratu komandovao jedinicom i iz rata je izašao kao kapetan. Prilikom povlačenja vojske preko Albanije komandovao je jedinicom koja je obezbeđivala prevoz kralja Petra volujskim kolima. Pošto je most na reci Drim bio prekriven ledom, naredio vojnicima da ćebadima prekriju most da kola ne bi skliznula u reku, zbog čega je odlikovan i bio u prijateljskim odnosima sa kraljevskom porodicom. Pre proboja Solunskog fronta boravio je kraće u Bizerti i u Parizu.

Za zasluge u ratu dobio je veliki broj odlikovanja: Belog orla sa mačevima, Karađorđevu zvezdu sa mačevima, Obilićevu medalju za hrabrost, Legiju časti, Osvećenje Kosova...

Po oslobođenju zemlje, na izborima za Narodnu skupštinu 28. novembra 1920. godine, postao je narodni poslanik Kruševačkog okruga. Voleo je da se oblači u narodnu nošnju. U govorima je bio ubedljiv i rado slušan. Zapažene su njegove diskusije u Skupštini kada se protivio zavođenjima novih poreza seljacima.

Kao narodni poslanik izdejstvovao je da se 1922. godine otvori železničko pristanište u Globoderu. To je bila velika olakšica za Globoder, ali i za sela preko Morave: Belu Vodu, Konjuh, Ljubavu, Brajkovac, pa su svi ovo pristanište zvali Dišina karaula.

U narodnoj nošnji prisustvovao je venčanju kralja Aleksandra i kraljice Marije 1922. godine, kojom prilikom, pri čestitanju venčanja, Kralj je sa njim izmenjao nekoliko rečenica: „Dišo, jesi li srpska sloga ili nesloga?“, „Diša ne može da bude srpska nesloga, Vaše veličanstvo“, odgovorio je Diša.

Službovao je u Kruševcu („Obilićevo“), Beogradu, a kasnije po Makedoniji kao komandant graničnih jedinica. Od Kralja je dobio imanje u Bitolju.

Početkom rata u Aprilskom ratu 1941. godine zarobljen je od Nemaca kao pešadijski major i streljan na Banjici.

POPOVIĆ Mihail(o) (1827-1906), paroh trsteničkii narodni poslanik.

Rođen je 1827. godine u Osaonici (Trsteniku). Po završenoj Bogosloviji u Beogradu 1946. godine zapošljava se kao učitelj u Velikoj Drenovi, „godišnja plata mu je 800 groša, ima dodatak kvartir i ogrev“. Iste godine je rukopoložen i postavljen za sveštenika II parohije trsteničke.

Oko 1850. godine oženio se Julkom (1830-1904), ćerkom uticajnog trsteničkog trgovca Save Karamarkovića, sestrom profesora Mateje-Mate Karamarkovića, sa kojom je imao kćeri: Jelisavetu, Ljubicu i Maru i dva sina: Stevana (1858-1921), poštanskog službenika (Trstenik, Kraljevo, Niš, Užce...), i Dragutina (1868-1943), pisara u Velikoj školi (1888-1892) u Beogradu, profesora gimnazije u Aleksincu (1901), Požarevcu (1902-1906) i Kruševcu (1906), i direktora Gimnazije u Jagodini (1924). Najmlađa ćerka, Mara, bila je supruga učitelja ribničkog Radoslava Lazarevića, kasnijeg paroha i starešine trsteničke crkve.

Preosvećeni episkop gospodin Vićentije ga je odlikovao crvenim pojasom 1875. godine „za odlično služenje crkvi i narodu“. Ovaj učeni sveštenik, „omiljen u svojoj okolini i naročito poznat kao pop Mika“, služio je u Trsteniku više od pet decenija, sve do 1898. godine kada ga zamenjuje njegov zet, sveštenik Radoslav Lazarević iz Ribnika. Služio je i na osvećenju novog trsteničkog hrama 1900. godine.

Uvidom u matične knjige nailazimo na zanimljiv zapis iz 1856. godine: „Bor koi postoi u porti crkve trsteničke posadio je čiča – Ivan Raičević 1852. godine. Veličina njegova tad bila je 1 metar. Ovo svojom rukom zapisa pop Mihail radi znanja.“

Mihailo Popović, kao paroh kožetinske crkve, na velikogospojinskim izborima za Narodnu skupštinu od 16. avgusta do 6. septembra 1864. godine u Beogradu izabran je za narodni poslanika iz Okruga kruševačkog.

U drugoj polovini i krajem XIX veka uticaj sveštenika Mihaila Popovića i njegove uže i šire porodice na događanja u Trsteniku i njegovoj okolini je nesumnjiv. U ovom periodu procvata trsteničke čaršije osnovana je Vrnjačka Banja (1868), osnovano je Pevačko društvo „Boško Jugović“ (1870), izgrađena je nova škola na crkvenom placu i otvorena je prva „čitaonica“ (1872-1875), započelo je popločavanje ulica kaldrmom sa glavnom Knez Mihailovom (1877), podignut je Gvozdeni most preko Zapadne Morave (1899), sagrađen je novi trstenički hram (1900)...

Umro je „tiho u subotu uveče, 3. marta 1906. godine, u Trsteniku“. U knjizi umrlih je upisano da je „umro 4. marta pre ponoći u 79. godini života kao udovac od starčke iznemoglosti – upale bubrega“, a 5. marta je sahranjen na trsteničkom groblju. Na spomeniku je upisan kao Mihail Čeperković Popović.

PROKIĆ Aleksa(?-1831), knez, starešina trstenički.

Posle nasilnog smenjivanja i ubistva trsteničkog starešine i vojvode župskog Pavla Cukića, na njegovo mesto je već 1815. godine, opet kneževom voljom, postavljen Aleksa Prokić, knez i kapetan trstenički. Ranije je bio u službi „hizmećara“, odnosno sluge Abdurahman paše, koji je 1819. godine doćao na mesto vezira Beogradskog pašaluka. Svakako je Prokić bio čovek kneza Miloša i njegova veza sa Turcima.

Za vreme starešinstva Alekse Prokića novopridošli stanovnici Trstenika se naseljavaju na napuštenim turskim imanjima. Turci nastoje da u početku naplate zakupninu, a kada su videli da to teško ide, oni su prodavali zemlju jeftino. Neka imanja su prešla u svojinu doseljenika i starosedelaca i bez ikakve naknade.

Uoči Sv. Nikole 1821. godine bila je velika skupština narodnih starešina Požeške nahije u Čačku. Između ostalih 103 kmeta nahijska bili su i kmetovi Trsteničke knežine: Đorđe Mislopoljac iz Ruđinaca, Veličko Kamatović Župljanin iz Odžaka, Stevan Milošević iz Počekovine, Radovan Starčević iz Lopaša, Živko Starinac iz Gornje Crnišave, Dmitar Šarenkapić iz Osaonice i Aleksa Prokić.

Godine 1822. bila je u Kragujevcu Skupština narodnih predstavnika. Među deputatima knežine Podibar u koju je ulazio Trstenik, našao se pored Alekse Prokića i Vučko Blaževac za srez trstenički.

Pruski oficir Oto Dubislav fon Pirh, koji je 1829. godine putovao kroz Srbiju zapisao je: „Knez, kod koga odsedosmo, bio je u vrlo žalosnom stanju. Sasvim uzet, jedva se dovukao da nas dočeka. Na moje pitanje, usled čega je došao do takvog stanja, odgovorio mi je da je u ranija vremena dugo proveo kod Abdurahman paše, u Beogradu, po narodnom poslu. Njegov položaj i tadašnji tok stvari zahtevali su da svaki dan satima provodi kod paše. A kako je kao raja smeo do paše biti samo na kolenima, to mu se telo držalo na savijenom delu kolena. Muke onog koji od detinjstva nije navikao na takav položaj, strašne su; one su se morale snositi, ali uskoro po svršetku njegove misije pojavi se kod jadnika kostobolja, koja je u toku godina bez lekarske pomoći sve više jačala.“

Knez Aleksa Prokić je umro krajem 1831. godine.

PROKIĆ Simeon (?-1858), starešina trstenika i narodni poslanik.

Na mesto starešine u Trsteniku 1832. godine, po želji knjaza Miloša, postavljen je Aleksin sin, mladi polukapetan Simeon Prokić. U vreme njegove vladavine Trstenik se širi na prostor koji su nekad držali Turci.

Juna 1833. godine knjaz Miloš je proputovao dolinom Zapadne Morave, gde je dočekan sa velikom radošću naroda iz tek oslobođenih krajeva. Tada je posetio Trstenik u kome ga je dočekao kapetan Simeon Prokić. Knjaz je tom prilikom dao dozvolu da se nova trstenička čaršija podigne na zemlji koju su ranije držali Turci. Obećao je da će država pomoći da se u Trsteniku osnuje škola narodna, magistrat (opština) i crkva.

Na Velikoj Narodnoj skupštini 2. februar 1835. godine u Kragujevcu Okružje kruševačko predstavljali su iz trsteničkog sreza Simon Prokić, starešina trsteničkog sreza, i Aleksa Komatović iz Odžaka.

Simeon Prokić se 1836. godine pominje kao starešina sreza trsteničkog pri okružju kruševačkom. Tada su u srezu trsteničkom pored polukapetana Sime bili i pisar Aksentije Ilić i 4 pandura.

Simeon Prokić je u Trsteniku imao svoje dućane, a držao je i 10 rala neprodate turske, vakufske zemlje.

Narodni poslanici iz Okružja kruševačkog na Skupštini u Kragujevcu 28. maja 1837. godine iz trsteničkog sreza su: Simeon Prokić, polukapetan, starešina sreza trsteničkog i Mišo Ristić iz Odžaka.

Nakon ukidanja sreza trsteničkog 1838. godine, kada je osnovan srez Jošanički u koji je ušao Trstenik i neka sela, Simeon je premešten za Kruševac gde je radio kao član Magistrata (okružnog suda).

Knjaza Aleksandra Karađorđevića 17. avgusta 1846. godine „dočekali su u Trsteniku kapetan Simeon Prokić, kruševački sreski načelnik Pavle Mutavdžić i trstenički domaćini. Pošto je prošao kroz Trstenik, knjaz se sa svojom pratnjom uputio u manastir Ljubostinju, gde ga je dočekao arhimandrit Meletije Marković sa svojom bratijom. Knjaz je podario manastiru Ljubostinji 100 cesarskih dukata za obnovu zvonika koji je podigao vožd Karađorđe“.

Trstenički kapetan Simeon Prokić, verovatno kao jedan od dobrovoljaca u odbrani braće Srba u Bačkoj i Banatu, preminuo je 25. ceptembra 1858. godine. Za sobom je ostavio osmogodišnju kćer Milicu (1850) koja je nasledila njegovu imovinu u Trsteniku: četiri dućana i 2 čaira, 1 šljivak i 2 vinograda. Izgleda da je supruga Simeona Prokića bila Stevana, kćer sreskog načelnika Atanasija Vukićevića. Na njenoj nadgrobnoj ploči u crkvenoj porti uklesano je: „Ovdi počiva Stevana Prokićka a rođena Vukićević, koja umre 13. dekembra 1861. god(ine) i saranjena bi u grob kćeri svoe Slave. Kćeri nje(ne) Mari(ja) i Marta i Mil(i)ca postaviše joj ovaj spomen.“