Narodna Biblioteka „Jefimija“ Trstenik

Narodna biblioteka „Jefimija” u Trsteniku postala je u proteklim decenijama posebno prepoznatljiva kao organizator književnih susreta „Savremena srpska proza”. Ova književna manifestacija je pokrenuta, spontano, još 1984. godine i ubrzo je dobila svoju trajnu fizionomiju, koju čine „Književni portret“ jednog pisca i „Okrugli sto” kritike sa nekom od relevantnih književnokritičkih, književnoistorijskih ili drugih srodnih tema. Iz godine u godinu, među učesnicima su se pojavljivala najznačajnija imena srpske proze i književne kritike i esejistike.

Ovi, jedinstveni, trstenički susreti pisaca, kritike i publike sigurno ne bi ostavili dublji trag u našoj kulturi da nije istoimenih zbornika radova koji su pokrenuti nešto kasnije od same manifestacije, 1989. godine, kada je objavljen prvi broj zbornika posvećenog prozi Slobodana Selenića i temi „Kretanje ideja u savremenoj srpskoj prozi”, sa prepoznatljivim logotipom na korici koji je oblikovao Kraljevčanin Dragan Pešić. Od tada, iz štampe je izašlo 34 broja ovog zbornika.

„Ono što je za Savremenu srpsku prozu, za njenu osnovnu poetičku, estetsku i vrednosnu orijentaciju izuzetno značajno odnosi se na izbor pisaca čiji portreti su osvetljeni na njoj i na teme koje su birane za esejističko i kritičko tumačenje, a dobrim delom i na izbor književnih kritičara koji su u tome učestvovali. Zato se susreti u Trsteniku mogu posmatrati i ocenjivati najpre kao veoma važna kritička građa o piscima čiji su književni portreti predstavljeni i protumačeni na njima. U okviru toga, sa sigurnošću se može reći da u izboru pisaca nije bilo isključivosti, dogmatizma i promašaja. Uvek su birani pisci različitih poetičkih, tematskih i drugih orijentacija i opredeljenja, pripadnici svih generacija, od najstarijih, koji su već zaokružili svoje delo, čime je olakšano formiranje njihovog kritičkog portreta, do mlađih, koji su se nametnuli provokativnošću svojih proznih ostvarenja i koji već sada predstavljaju najznačajnije autore savremene srpske proze. [...] Zato se s pravom može reći da je osnovna orijentacija susreta bila pluralistička, i da se ona kretala od umerenog tradicionalizma (termin A. Jerkova), preko umerenog modernizma, čak do postmodernizma.” (Marko Nedić, „Poetički pluralizam srpske proze”, „Savremena srpska proza“, broj 26, Narodna biblioteka „Jefimija“ Trstenik, 2014, str. 183-186.

Na Okruglim stolovima – čiji su sadržaji objavljeni u zbornicima – osvetljene su različite teme, od književnoteorijskih, kao što je pitanje fragmenta u srpskoj prozi, preko razmatranja različitih književnih žanrova, na primer: kratka proza, memoaristika, srpska poetska proza, esejistička proza, romansirana biografija, savremena pripovetka i nove tendencije, o kritici danas, antologije srpske pripovetke i dr., do proučavanja uzajamnih veza književnosti sa medijima, dramatizacije književnih dela, osvetavanja pesnika kao pripovedača, dok su se neki okrugli stolovi bavili širim tematskim oblastima, kao što su: tema rata u savremenoj srpskoj prozi, odnos pisaca i zavičaja, stranost i lik stranca, jezik kao tema proze, selo u savremenoj prozi, ideološka tumačenja književnosti, itd, pri čemu posebno valja naglasiti okrugle stolove posvećene književnosti Srba u Hrvatskoj i delima srpskih prozaista van matice, kojima se išlo ka integralnoj geopoetičkoj slici savremene srpske književnosti. Zanimljivi su i tematski brojevi posvećeni poetikama nekih pisaca, na primer: Ive Andrića, Borislava Pekića, Milorada Pavića, Dragoslava Mihailovića, Miodraga Bulatovića.

Ovako oblikovani, zbornici „Savremena srpska proza” su, zapravo, svojevrsna književnokritička građa o piscima, njihovim poetikama i razmatranjima književnoteorijskih i književnoistorijskih tema, tako da, pored značajnih autora i njihovih, uglavnom autopoetičkih beseda, glavni deo sadržaja čine tekstovi književnih kritičara i teoretičara. Među njima su najznačajnija imena savremene srpske kritike, profesora univerziteta, slavista, urednika, saradnika Instituta za književnost, filozofa, lingvista i mlađih autora koji su u ponekom od brojeva trsteničkih zbornika upisali svoju stranicu u svojevrsnu „trsteničku enciklopediju”. Jer, kako je zapisao Mihajlo Pantić, pisac i kritičar sa najviše upisanih stranica: „Ko u ruke uzme sve do sada objavljene zbornike sa trsteničkih skupova, pomno pregleda njihov sadržaj i pročita, kako mu drago, na preskok ili linearno, neke ili sve tekstove u njima, lako će doći do zaključka da se u Trsteniku godinama piše spontana i utoliko dragocenija enciklopedija imena, dela, formi, postupaka, poetika, dominantnih i frekventnih tema iz korpusa savremenog proznog stvaralaštva.” (Mihailo Pantić, „U trsteničkoj akademiji“, „Savremena srpska proza“, broj 16, Narodna biblioteka „Jefimija“ Trstenik, 2004, str. 109-113.

„Savremena srpska proza“, 39. književni susreti održani su 18. i 19. novembra, 2022. godine, pod pokroviteljstvom Opštine Trstenik i Ministarstva kulture Republike Srbije. Bili su posvećeni „Književnom portretu“ Jovice Aćina, srpskog pripovedača, esejiste i prevodioca, autora preko 30 objavljenih knjiga i dobitnika velikog broja značajnih književnih nagrada. O njegovom stvaralaštvu govorili su: dr Gojko Tešić, dr Aleksandra Mančić i dr Mihajlo Pantić, dok je sam pisac pročitao nekoliko fragmenata iz svoje proze u vidu saveta mladima koji žele da se bave pisanjem. Susrete je otvorio i veče vodio Veroljub Vukašinović, direktor biblioteke, dok je skup pozdravio profesor Ivan Nešić, većnik za kulturu Opštine Trstenik. A u pažljivoj publici koja je do poslednjeg mesta ispunila salu bilo je najviše učenika Gimnazije „Vuk Karadžić“ u Trsteniku, koji će dugo pamtiti ovo sjajno književno veče. Poseban utisak je ostavila učenica gimnazije, Tijana Matić, koja je bravurozno interpretirala Aćinovu priču „Drvo“, kao i glumac Momčilo Radosavljević koji je pročitao dve priče ovog pisca.

Drugog dana, održan je „Okrugli sto“ na temu: „Stilistika savremene srpske proze“. Skupu je predsedavao prof. dr Miloš Kovačević, dok su u radu učestvovali lingvisti: dr Mihailo Šćepanović, dr Aleksandar Milanović, dr Sonja Milovanović, dr Ilijana Čutura i student na master studijama književnosti Konstantin Ađanin. Razmatrano je naučno delo lingviste Dušana Jovića, rodom iz Stubla, sela između Trstenika i Kraljeva, koji se bavio lingvostilističkim analizama savremenih pisaca (V. Stevanovića, Vaska Pope, Andrića, Nastasijevića, Ćosića...) i koji je napisao poznatu studiju Trstenički govor. Zaključak ovog veoma uspelog naučnog skupa je da stilistika kao tema nije dovoljno proučena u kontekstu savremene književnosti i da je „Savremena srpska proza“ u Trsteniku jedna od retkih književnih manifestacija koja uključuje i lingviste u svoj rad.

„Savremena srpska proza“ Trstenik 1984-2021. (PDF)