Narodna Biblioteka „Jefimija“ Trstenik

ANDREJEVIĆ Danica (1948), književni istoričar i kritičar, profesor univerziteta.

Rođena je u Trsteniku 11. novembra 1948. godine. Filozofski fakultet završila je u Novom Sadu. Magistrirala na Filološkom fakultetu u Beogradu, doktorirala na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu, na književnom delu Meše Selimovića 1990. godine.

Živi u Beogradu, a radi kao redovni profesor Srpske književnosti i jezika XX veka na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Prištini (Kosovska Mitrovica). Književnom kritikom bavi se od studentskih dana, od 1970. godine. Objavila je preko 400 prikaza, eseja i članaka u našim i stranim časopisima, listovima i zbornicima.

Objavila je knjige: Poezija Desanke Maksimović, Priština, 1983; Portreti kosovskih pisaca, Priština, 1988; Poetika Meše Selimovića, Beograd, 1996; Antologija kosovskometohijske poezije (1950-1995), Priština, 1997; Srpski roman XX veka, Beograd, 1998; Srpska poezija XX veka, Beograd, 2005; Kupidon na Kosovu, Vranje, 2006; Leksikon kosovsko-metohijskih pisaca, Kosovska Mitrovica, 2007; Vidovi srpskog modernizma, Priština – Leposavić, 2011; Antologija kosovskometohijske poezije (1960-2010), Kosovska Mitrovica, 2012; Tokovi srpske književnosti XX veka, Kosovska Mitrovica, 2016.

Dobitnica je nagrada za književnu kritiku: „Udruženja književnika Srbije“, „Književnog društva Kosova i Metohije“, „Srpske duhovne riznice“, „Milan Bogdanović“, „Simo Matavulj“, „Vuk Filipović“, „Grigorije Božović“, „Vladimir Cvetanović“ i drugih.

Njena Antologija kosovsko-metohijske poezije prevedena je na rumunski jezik i objavljena je u Temišvaru 2012. godine. Zastupljena je u Istoriji srpske književne kritike Predraga Palavestre. Bila je prodekan Filološkog fakulteta u Prištini i u dva maha šef Katedre za srpsku književnost i jezik. Obavljala je dužnost predsednika Podružnice za srpski jezik i književnost Kosova i Metohije.

Član je Društva književnika Kosova i Metohije od 1983. godine. Dopisni je član Matice srpske, član Predsedništva Društva književnika Kosova i Metohije i član Fonda Zadužbine „Isidora Sekulić“. Pomoćnik je glavnog i odgovornog urednika „Književnih novina“, glasila Udruženja književnika Srbije. Član je mnogobrojnih naučnih i književnih foruma, redakcija, žirija i ekspertskih timova.

ANDREJEVIĆ Teodor (1822-1862), paroh trstenički.

Rođen je 1822. godine. Teodor Andrejević, kao paroh II trsteničke – dubljanske parohije „sa 202 duše“, bio je jedan od dvojice prvih sveštenika trsteničke crkve. Prilikom osvećenja stare crkve u Trsteniku, 1843. godine, činodejstvovao je episkop Nikifor Maksimović uz učešće Vukosava Popovića, paroha I trsteničke parohije, i Teodora Andrejevića, paroha II trsteničke parohije.

Paroh Teodor Andrejević se upokojio 1862. godine i sahranjen je kraj stare trsteničke crkve oko koje je bilo groblje. Kada je, kasnije, groblje izmešteno na periferiju grada i kada je podignut novi hram, od nadgrobnih ploča koje su ostale u porti urađen je trotoar oko hrama. Teodorova nadgrobna ploča je postavljena uz oltar, a na ploči je zapis: Ovde počiva rab Božiji Teodor Andrejević paroh trstenički. Požive 40 leta a posluži svjati oltar 19 leta. Prestavi se u večnost 12. decembra 1862. godine.

Paroh Teodor Andrejević je bio venčan sa Stanojkom i sa njom je imao sina Božidara, koji je kao mladić preminuo od sušice 3. januara 1861. godine, i kćer Milicu, kao i hranjenicu (usvojenicu) Jovanu.

Na popisu iz 1863. godine zabeleženo je:

„Stanojka, udova poč. popa Teodora Andrejevića, paroha ovd., stara 42 g., kći Milica 4 g., ranjenica Jovana 14 g.

Nepokretno imanje: jedna kuća i jedna kafana s placevima, tri njive, tri šljivaka, jedna livada i četiri vinograda i jedno kućište u vrednosti – 310 dukata cesarska.

Od zemljedjelija 4 talira.

Po imanju spada u III, po prihodu u I klasu.“

Posle desetak godina smrt je pokosila i njegovu kćer Milicu i suprugu Stanojku (24. aprila 1873).

ANDRIĆ Vukosava (1928-2015), pesnikinja.

Rođena je 7. jula 1928. godine u siromašnoj, seoskoj porodici Ljubomira i Desanke Radić u Velikoj Drenovi. Zvršena tri razreda osnovne škole u Velikoj Drenovi je njeno celokupno školovanje. Njena baka Darinka, supruga Dragića Radića, pored najtoplije ruke na svetu, imala je, po Vukosavinom kazivanju, i nešto veće: „bila je i astrolog i biolog, umela da reprodukuje priče i romane, na svoj način i komediograf bila“.

...Sa strahom i tugom rano se u moje detinjstvo uselilo i buntovništvo prema svetu i čovekovoj sudbini. Saznanjem da je život neodgonetnuta zagonetka i „šarena laža“ i njime uznemirenom dušom, tražila sam krivce za događaje u mom domu. Narav mi se bojila prkosom, krivce nisam našla, ali sam nastavila da čeprkam po tom svom nevidljivom i nepoznatom postojanju. Tišina je godila mojoj glavi i očima dok sam gledala oblake, zvezde, reku; čitala sam knjige, volela ptice, drveće i cveće. Sa decom sam se družila, ali je među nama bila neka pregrada koju nisam mogla da preskočim; onda se to stanje pretvorilo u reči, u nered bujice reči u meni, trajalo je to više godina: laknulo mi kad mi je pošlo za rukom da se poverim pesmi. Čudnovato za nepismenu seljanku i za to doba, najveća podrška mojoj pesmi, i njen kritičar, bila mi baka, taj svačiji dušebrižnik i moj štit. Bez nje i pesme ne bih preživela tugu za braćom i sestrama...

Sa rano preminulim suprugom, Simeonom Andrićem, ima dve ćerke, Natašu i Snežanu.

Živela je u Sarajevu, Beogradu, Smederevu i Požegi. Od sredine prošlog veka živela je i stvarala u Velikoj Drenovi.

Pesme objavljuje u brojnoj periodici: „Braničevo“ (1964), „Koraci“ (Kragujevac, 1967, 1977), „Raskovnik“ (1968-1971, 1975, 1980), „Ulaznica“ (1968), „Stremež“ (1974), „Uzdanica“ (1974), „Gradac“ (1975), „Bagdala“ (1976), „Povelja oktobra“ (1983), „Suncokret“, „Prosveta“, „Zavičaj“, „Selo“, „Praktična žena“, „Panorama“, „Književnost“, „Jefimija“ (2005). Zastupljena je u zbornicima i antologijama: D. Vitošević, D. Erić (prir.), Orfej među šljivama, Kragujevac 1963; V. R. Košutić (prir.), Cvetnik srpskih seljaka pesnika, Beograd 1967; Srpska poezija u Parizu (1969), Antologija naivnih umetnika Srbije, Crne Gore i Republike Srpske (1998).

Učesnica je na mnogim takmičenjima srpskih naivnih umetnika (Dom omladine u Beogradu, Gornji Milanovac, Bogatić, Valjevo, Ljubostinja, Guča). Televizija Beograd, (današnji RTS) snimila je i emitovala u više navrata emisiju o poeziji i životu žene na selu koja uspešno piše poeziju. Nekoliko puta je bila gost Radio Beograda.

Dobitnica je dve posebne nagrade za poeziju – Prve nagrade na konkursu Nolita (1969) i Srebrne plakete „Kosta Abrašević“ (1977).

Pesme su joj prevođene na francuski, italijanski i španski jezik. Bila je dugogodišnji član Uređivačkog odbora časopisa „Raskovnik“ i saradnik časopisa „Jefimija“.

Objavljene knjige pesama: Pletivo, Bagdala, Kruševac, 1983; Moji belohodi, Bagdala, Kruševac, 2005.

ZEC Danica, rođena Radić, mlađa sestra Vukosave Andrić, rođena je 1932. godine u Velikoj Drenovi. Odrasla je u svom rodnom mestu, gde je završila osnovnu školu i nižu gimnaziju. U Aleksincu je učila Učiteljsku školu, koju napušta zbog siromaštva.

Jedno vreme je obavljala administrativne poslove u drenovačkoj Opštini.

Poeziju i prozu počinje da piše od detinjstva, još kao đak. Pored toga bavi se i likovnim stvaralaštvom.

Član je Udruženja pisaca amatera Srbije – Kluba Beograd.

Učestvovala na brojnim književnim večerima i poselima. Svoje stvaralaštvo objavljuje u beogradskim listovima i časopisima, kao i zajedničkim knjigama pisaca amatera Beograda.

Objavljena dela: Ja, ti, on, mi, vi, oni, Beograd, 1980; Tragovi, Beograd, 1982; Zagonetka, Beograd, 1984; Grumen, Beograd, 1988; Krasuljak, Beograd, 1990; Levo od sreće, Beograd, 1991; Čast precima, Beograd, 1994; Apel, Beograd, 1999; Filigran, Beograd, 2000; Amanet, Beograd, 2001; Teodorina ispovest, Beograd, 2002; Pečat, Beograd, 2002; Različak, Beograd, 2003; U trajanju, Beograd, 2004; Raspeće istine, Beograd, 2005; Zrak, Beograd, 2006; Odabrane i nove pesme, Beograd, 2007; Blesak munje, Beograd, 2008; Deo duše, knj. 2, Beograd, 2011; Deo duše, knj. 1, Beograd, 2013.

ANĐELKOVIĆ Vasilije-Vasa (1843-1930), trgovac i bankar, narodni poslanik, sreski načelnik i predsednik opštine, zadužbinar i dobrotvor.

Rođen je u Medveđi 18. aprila (2. maja) 1843. godine, od oca Dimitrija i majke Milice. Žveo je u Trsteniku sa suprugom Milevom i ćerkama: Katarinom, Branislavom i Darinkom.

Kao trgovac mešovitom robom stekao je veliko bogatstvo i ugled. Posedovao je najsavremeniji mlin u Stražbi, na ušću Popinske reke u Zapadnu Moravu, kao i više dućana i objekata i veliku spratnu kuću u centru Trstenika, preko puta crkve Svete Trojice i škole „Sveti Sava“. Bio je predsednik Srpskog trgovačkog udruženja u Trsteniku (1894) i predsednik upravnog odbora Udruženja za pomoć i štednju (1897). Jedan je od osnivača Trsteničke trgovačke banke 1887. godine, kasnije i njen predsednik. Pri osnivanju Društva Sv. Save upisao se u njegove utemeljivače. Bio je počasni član Kola Jahača i član Srpskog društva Crvenog krsta (1886, 1889).

Isticao se kao dobrotvor i zadužbinar. Zahvaljujući njegovom velikom zalaganju, stečenom ugledu, kao i poznanstvima sa generalom Jovanom Belimarkovićem i kraljem Milanom Obrenovićem, u Trsteniku su nastala dva značajna i prelepa objekta, kasnije simboli Trstenika – Gvozdeni most na Zapadnoj Moravi, 1899. i crkva Svete Trojice 1900. godine. Nakon izgradnje mosta na Moravi, general J. Belimarković je 1899. godine proglašen za počasnog građanina Trstenika.

U tek osnovanoj Vrnjačkoj Banji, uz svoju trgovačku radnju, izgradio je prvo pansion, a kasnije ga dogradio u hotel „Kruna“, koji je posle nacionalizacije 1945. godine dobio ime „Zelengora“, a kasnije i srušen radi proširenja hotela „Zvezda“.

Uz Petra Katića, Vasilije-Vasa Anđelković je najznačajnija politička figura u trsteničkom kraju. Bio je aktivan član Naprednjačke stranke od njenog osnivanja i kao takav biran je za narodnog poslanika 1884, 1888, 1895, 1897. i 1903. godine, za načelnika sreza 1915. godine i za predsednika Opštine Trstenik 1867, 1897-1898, 1901, 1915, 1916-1918. godine.

Zato što je kao načelnik sreza, sa grupom izabranih i uglednih izbeglica i građana, belim zastavama dočekao austrougarsku okupatorsku vojsku da bi izbegao nepotrebna rušenja i žrtve, zato što je jedini načelnik sreza u Srbiji koji je i dalje ostao na vlasti, njegova uloga u Prvom svetskom ratu je ostala kontroverzna.

Odlikovan je Takovskim krstom V stepena, Srebrnom medaljom za hrabrost i zasluge u ratu sa Turcima 1876, a nakon njegove smrti, 11. maja 1930. godine, narod je iz zahvalnosti Žitni trg u centru Trstenika preimenovao u Vasin trg.

Objavio je knjigu Istorija stalnog gvozdenog mosta na Moravi kod Trstenika, Trstenik, 1928.

ANĐELKOVIĆ J. Josif (1884-1914), lekar, sanitetski oficir.

Rođen je u svešteničkoj porodici u Trsteniku 9/21. IX 1884. godine, od oca Jevtimija-Jevte i majke Stevane. Sveštenik Jevta Anđelković radi kao učitelj u Veluću 1982/1983. godine, kada „po molbi“ biva premešten u Vrnjce. Kasnije je, prilikom osnivanja biblioteke „u školi dvoranskoj“, „sveštenik dvorski u okrugu kruševačkom“ (1895), a, najstariji od trojice njegovih sinova, „Josif J. Anđelković, đak IV razreda“.

Josif uči gimnaziju u Kruševcu, a po završenom VII razredu umire mu otac, zbog čega je prinuđen da radi kao pisar i da daje časove kako bi pomogao majci Stevani koja je ostala sa malo prihoda i petoro dece. Maturirao je 1903. godine u Nišu i biva izabran za državnog pitomca za studije medicine u Beču. Diplomirao je i postaje lekar 24. juna 1911. godine u Beču. Za vreme studija bio je aktivan član „Zore“, a za vreme aneksijske krize je i hapšen. Kao sanitetski poručnik upisuje specijalizaciju očnih bolesti 1912. godine, takođe, u Beču, ali zbog rata sa Turskom prekida specijalističke studije i ceo rat provodi na frontu.

Učestvovao je u balkanskim i Prvom svetskom ratu kao vojni lekar, organizujući sanitetsku službu na prvoj borbenoj liniji. U ovim ratovima preležao je koleru i težak oblik tifusa. Za učešće u ratovima unapređen je u čin kapetana, a za rad i pokazanu hrabrost tri puta je odlikovan – Zlatnom medaljom za hrabrost i Krstom milosrđa.

Nakon balkanskih ratova, prvo radi u Bitolju, a kasnije, do izbijanja Prvog svetskog rata, radio je kao opštinski lekar u Kruševcu. U činu kapetana II klase, dr Josif J. Anđelković, lekar XVI (moravskog) puka, I poziva, poginuo je od granate 4/17. VIII 1914. godine u borbama na Tekerišu u čuvenoj Cerskoj bici. Sahranjen je na Vojničkom groblju u Krivaji, na crkvenom imanju pored puta za Šabac i prvi je srpski lekar koji je stradao u Prvom svetskom ratu.

ANTIĆ Stojan (1874-1974), zadrugar, bankarski činovnik i pčelar. Rođen je u 1874. godine u Omašnici u cenjenoj familiji Antić. Do preseljenja njegove porodice u Trstenik, živeo je u rodnoj Omašnici i bavio se poljoprivredom i pčelarstvom koje je nasledio od svog oca Jovana.

Njegovom inicijativom i zaslugom i uz pomoć meštana osnovao je Omašničku zemljoradničku zadrugu 1899. godine. Posle Vranjeva kod Smedereva, 1894. i Velike Drenove, 1898. godine bila je to treća zadruga u Srbiji. Zadruga je obuhvatala članove iz Omašnice, Golubovca, Tobolca i Veluća sa ciljem da članovima olakša nabavku kvalitetnog semena, poljoprivrednog alata i mašina.

Kao vlasnik i odgovorni urednik, Stojan, oktobra 1905. godine, izdaje prvi broj mesečnika „Vredan zadrugar“ – organ Omašničke zemljoradničke zadruge, u kome su štampana imena zadrugara, članarina i uslovi usluga.

Porodica Stojana Antića se 1920. godine seli u Trstenik. Preseljen je i pčelinjak iz Gornje Omašnice, a Stojan se zapošljava u sreskoj finansijskoj upravi, kao opštinski delovođa i bankarski činovnik. U to vreme redovno je u „Pčelaru“ objavljivao tekstove o svojim iskustvima i saznanjima u vezi sa racionalnim pčelarstvom, gde se uvek potpisivao kao bankarski činovnik.

Stojan je bio aktivni član raznih pčelarskih udruženja, u više navrata sekretar i blagajnik trsteničkog udruženja. Baveći se unapređenjem tehnologije pčelarenja bio je i dopisnik časopisa „Pčelar“. Od 1933. do 1945. godine, iz dana u dan, vodio je „Pčelarski dnevnik“ u kom je, pored podataka o pčelarstvu, beležio i druge činjenice od interesa za proučavanje tog perioda trsteničke istorije.

Umro je 1974. godine u Trsteniku gde je i sahranjen. U pisanoj zaostavštini Stojana Antića, pored dokumenata i „Pčelarskog dnevnika“, nalaze se i zanimljive beleške pod naslovom „Malo građe za pčelarski rečnik“.

APOSTOLOVIĆ Živadin (1916-1943), mladi učitelj i komunista, fašistička žrtva.

Rođen je 13. oktobra 1916. godine kao sin Milosava, siromašnog zemljoradnika u Bogdanju. Osnovnu školu završio je u Bogdanju, Gimnaziju u Kruševcu, a Učiteljsku školu u Jagodini. Nakon odsluženja vojnog roka u Školi rezervnih oficira u Goraždu, gde dobija čin rezervnog potporučnika, radi kao učitelj u rodnom Bogdanju.

Živadin Apostolović je, još kao srednjoškolac, a kasnije i kao učitelj, imao veliki broj istomišljenika koji su pripadali naprednom omladinskom komunističkom pokretu. Sa tom grupom, kojoj su pripadali: Đorđe Maksimović Zeka, Dragoljub Katić, Mileta i Bogomir Apostolović i Bogosav Ignjatović, u Bogdanju osniva Nabavno-prodajnu zadrugu sa preko 70 članova i sa omladinom i meštanima sela prave ciglu kojom podižu Zadružni dom.

Živadin je osnovao prvu komunističku Partijsku ćeliju u trsteničkom kraju 1940. godine u Bogdanju i postaje njen prvi sekretar, a kasnije i sekretar Sreskog komiteta KPJ za srez trstenički. Aktivno radi i povezuje se sa svim komunistima u Trsteniku i okolini, vrši pripreme velikih akcija na području sreza trsteničkog. Organizuje upad Badžine partizanske čete u Trstenik, 20. septembra 1941, kao i borce za bitku na Popini, 13. oktobra 1941. godine.

Praćen je i zatvaran od strane fašista i okupatorskih saradnika, a 31. januara 1943. godine je i ubijen u centru Trstenika.

Danas se u Trsteniku, na mestu njegovog ubistva, nalazi Spomen-obeležje, a njegovo ime nose jedna osnovna škola i jedna ulica.

ARNAUTOVIĆ Dragomir R. (1883-1944), doktor tehničkih nauka, književnik i prevodilac.

Rođen je 7. septembra 1883. godine u Pirotu od oca Radomira, doktora veterine, i majke Draginje, rođene Mutavdžić. Osnovnu školu i Nižu gimnaziju završio je u rodnom mestu (1898). Potom je prešao u Beograd gde je završio Višu gimnaziju (1903) i upisao Pravni fakultet sa kog je isključen na dve godine zbog učešća u martovskim demonstracijama.

Bio je pripadnik Beogradske revolucionarne omladine i njena veza sa „Mladom Bosnom“ posle aneksije Bosne i Hercegovine. Učestvovao je u balkanskim ratovima, gde je bio ranjen. U Prvom svetskom ratu se povlačio sa srpskom vojskom preko Albanije, a nakon toga otišao je u Francusku. Naučio je francuski jezik i radio kao stručni savetnik u Direkciji francuskih železnica. Po povratku u Beograd radio je u Generalnoj direkciji državnih železnica, Ministarstvu saobraćaja i bio predsednik Udruženja železničara Jugoslavije. Osnovao je časopis „Železnički venac“ (1934), čiji je glavni urednik jedno vreme bio.

Doktorirao je u Francuskoj na Sorboni sa tezom „Istorija jugoslovenskih železnica“ 1937. godine. Između dva rata bio je osnivač i predsednik udruženja „Action democratique franco-yougoslave“.

Pisao je pesme, članke i prikaze koje je objavljivao, uglavnom, u časopisu „Železnički venac“ (1934-1938). Roman Stenice (napisan 1938), ostavio je u rukopisu. Prevodio je sa francuskog jezika.

Objavljena dela: Osnovi komercijalne enciklopedije srpskih železnica, Beograd, 1911; Ai Carrefour de l’Orient, Paris, 1917; Istorija srpskih železnica (1850-1918), Beograd, 1934; Histoire des chemins de fer Yougoslaves (doktorat), Paris – Belgrade, 1937.

Dr Dragomir Arnautović, kao činovnik u Ministarstvu saobraćaja, boravio je poslovno još pre Prvog svetskog rata u Trsteniku i Vrnjačkoj Banji. Uoči rata, kao udovac i penzioner seli se iz Beograda u Trstenik, sa Evelinom (19. 10. 1886), ćerkom jednog francuskog diplomate, sa kojom je bio u ljubavnoj vezi još u Parizu, i Vukosavom, ćerkom jedinicom iz braka sa rano preminulom suprugom. U Trsteniku, u kući u Ulici cara Lazara br. 14, Dragomir se bavio istorijom železnica, Evelina, u Trsteniku poznata kao „bonžur Madam“, davala je časove francuskog jezika, a ćerka Vukosava, pošto je u Trsteniku završila Gimnaziju, upisala se na studije u Beograd.

Posle iznenadnog razboljevanja i smrti ćerke Vukosave od tifusa, Dragomiru se pogoršalo zdravlje. Odlučio je da sačuva uspomenu na svoju prerano izgubljenu ćerku Vukosavu tako što će porodičnu biblioteku da pokloni Osnovnoj školi „Sveti Sava“ u Trsteniku kao legat pod nazivom: „Biblioteka Vukosave Arnautović“.

Nažalost, „Biblioteka Vukosave Arnautović“ je tokom burnih ratnih godina potpuno i bez traga nestala iz škole.

Nedugo posle kraja rata i oslobođenja, 19. decembra 1944. godine, dr Dragomir Arnautović je umro u Trsteniku od teške bolesti jetre i sahranjen je na starom trsteničkom groblju. Dragomir sa Evelinom nije imao dece. Evelina, trstenička „bonžur Madam“, ostala je da živi u Trsteniku sve do odlaska u starački dom u Kragujevcu, gde je preminula 24. aprila 1977. godine. Sahranjena je, takođe, na Starom groblju u Trsteniku.

ATANASKOVIĆ Budimir (1936-2008), učitelj, profesor i pčelar.

Rođen je u Velikoj Vrbnici 1936. godine. Učiteljsku školu je završio u Kruševcu i kao učitelj radi u Velikoj Vrbnici, Zubovcu i Žabaru, a od 1961. godine u Jasikovici, Gornjoj Crnišavi i Odžacima. Uz rad diplomirao je na Filološkom fakultetu – Srpski jezik i književnost u Beogradu 1970. godine. Nakon toga radi kao profesor u Trsteniku, kasnije je i pomoćnik direktora u OŠ „Ž. Apostolović“, upravnik i vaspitač „Doma učenika i studenata“, sekretar SIZ-a obrazovanja, vaspitanja i dečije zaštite, sve do penzionisanja.

Pčelarstvom se aktivno bavi od 1968. godine. Kao izuzetan pčelar, sa velikim pčelarskim iskustvom i stručnim znanjem, objavio je veliki broj stručnih radova.

Bavio se prosvetnim, kulturnim i društveno-političkim radom – predsednik je Saveza rezervnih starešina, Društva sportskih ribolovaca, Društva pčelara i dr.

Objavio je knjigu Desetoramna Dadan-Blatova košnica, 2001. godine.

Sarađivao je i objavljivao u periodici: „Prosvetni pregled“, „Tribina“, „Pčelar“ i u „Zbornicima radova o pčelarstvu“.

Umro je 2008. godine u Trsteniku i ostavio u rukopisu dvotomnu knjigu o pčelarstvu.

AĆIMOVIĆ M. Aćim (1868-1922), pukovnik, vitez „Karađorđeve zvezde“.

Rođen je 27. februara 1868. godine u Trsteniku od oca Miljka, kovača trsteničkog, i majke Nedeljke.

Osnovnu školu završio je u Trsteniku, a gimnaziju u Beogradu. Nižu školu Vojne akademije pohađao je od 1889. do 1892. (XXII klasa) i završio je kao 19. u rangu. Potom je u Rusiji završio Artiljerijsku školu gađanja (1901-1902). Za artiljerijskog potporučnika proizveden je 1892, za poručnika 1896, kapetana II klase 1899, kapetana I klase 1902, majora 1905, potpukovnika 1911. i pukovnika 1913. godine.

Karijeru je započeo kao vodni oficir u 1. gradskom artiljerijskom bataljonu, gde 1896. postaje i ađutant. Potom prelazi za vodnog oficira u Moravski artiljerijski puk, gde će od 1898. biti komandir baterije. Po povratku iz Rusije bio je komandir baterije u haubičkom divizionu (1902-1903). Bliskost sa „zaverenicima“ omogućila mu je da tokom 1904-1905. bude kraljev ordonans. Potom je postavljen za komandanta 2. bataljona Gradskog artiljerijskog puka (1905-1908), a posle toga bio je komandant 2. diviziona Moravskog artiljerijskog puka. Od 1909. do 1912. bio je pomoćnik komandanta u Timočkom, a potom u Šumadijskom artiljerijskom puku.

Za vreme Prvog balkanskog rata bio je komandant Šumadijskog brzometnog artiljerijskog diviziona II poziva u sastavu Ibarske vojske. U Drugom balkanskom ratu komandovao je istom jedinicom u borbama na Vlasini. Za vreme „arnautske pobune“ 1913. komandovao je Brdskim artnljerijskim pukom, a posle Prizrenskim odredom. U Prvom svetskom ratu komandovao je Brdskim artiljerijskim pukom do kraja Cerske bitke. Tokom 1915. bio je komandant artiljerije Užičke i Timočke vojske. Posle reorganizacije na Krfu 1916. postavljen je na mesto zastupnika sudije Velikog vojnog suda, ubrzo potom vraćen je u trupu, za načelnika artiljerije II armije, što je ostao do maja 1919. godine. Za vreme Solunskog procesa 1917. godine svedočio je u korist optuženih.

Tokom 1919. i 1920. bio je komandant Niške tvrđave i komandant mesta u Nišu, a aprila 1921. postavljen je za pomoćnika komandanta Bitoljske divizijske oblasti. Na toj dužnosti zatekla ga je iznenadna smrt, 19. novembra 1922. godine.

Odlikovan je: Karađorđevom zvezdom sa mačevima IV stepena, ordenom Belog orla sa mačevima III, IV i V reda, zlatnim medaljama za hrabrost i revnosnu službu i svim ratnim spomenicama 1912-1918. Od stranih odlikovanja imao je francuski Orden ratnog krsta sa palmom.

ADŽEMOVIĆ Branko (1888-1962), pravnik, diplomata i koledž profesor.

Rođen je 10. maja 1888. godine u Trsteniku od oca Grujice i majke Vasilije.

(Otac Grujica je po potrebi iz pirotskog kraja prebačen u Trstenik, gde je bio učitelj V razreda Muške škole od 1887. do 1990. godine. Kasnije, od 1904. je učitelj u Beogradu, a od 1909. godine nadzornik i dugogodišnji član Prosvetnog saveta. Bavio se javnim predavanjima i pisanjem. Objavio je: Zdrav zadružni pokret, Pančevo, 1928, 1930; Zlatna knjiga sa 4 javna predavanja za ekonomsko unapređenje zemljoradnika na selu, Pančevo, 1935.)

Diplomirao je 1912. godine na Pravnom fakultetu u Beogradu. Radio je u Ministarstvu finansija i Hipotekarnoj banci. Učestvovao je u balkanskim i Prvom svetskom ratu kao podoficir, kasnije je dobio čin rezervnog kapetana I klase.

Po oslobođenju zemlje radio je u Sudu, a od 1920. godine službovao je u Jugoslovenskim konzulatima u Denveru i Njujorku. Premešten je u poslanstvo u SAD i nekoliko meseci tokom 1928. godine bio je otpravnik poslova u Vašingtonu. Docnije, bio je šef kabineta ministra inostranih poslova, službovao je u Marseju i Solunu, a uoči Drugog svetskog rata postavljen je za poslanika, najpre u Ankari, a potom u Kairu. U toku Drugog svetskog rata nalazio se u Kejptaunu na nižoj dužnosti.

Nakon rata posvetio se akademskoj karijeri koju je neumorno gradio uporedo sa diplomatskom. Prof. dr Branko Adžemović je u emigraciji ostavio i trag kao predavač na Bard koledžu u državi Njujork.

Pisao je članke o jugoslovenskim kolonijama u SAD-u, članke u dnevnim listovima kulturno-ekonomskog sadržaja i bavio se pesništvom.

Branko sa suprugom Aspazijom (1894-1993), ćerkom Marka Leka, akademika i hemičara, ima Danicu, Vladimira (1927-1990) i Mirosandu.

Umro je 25. avgusta 1962. godine u Vašingtonu gde je i sahranjen.

ADŽIĆ Sreten (1856-1933), učitelj, profesor, začetnik praktične pedagogije u Srbiji i pčelar.

Rođen je 15. oktobra 1856. godine u Maloj Sugubini od oca Miluna Mačužića, učitelja i paroha crkve poljanske, i majke Save, ćerke sveštenika vrnjačkog Hadži-Jeftimija Popovića. Pošto mu roditelji rano umiru, starateljstvo nad Sretenom preuzima njegov deda po majci, Hadži-Jeftimije, i upisuje ga u osnovnu školu u Trsteniku (1864-1868) pod prezimenom Adžić (Hadži). Nižu gimnaziju uči u Kragujevcu, a potom 1873. godine završava I razred Bogoslovije u Beogradu. Vraća se u Kragujevac i upisuje Učiteljsku školu, a nakon završenog I razreda radi kao (privremeni) učitelj u Kučevu i Zviždu do 1877. godine. Nastavlja školovanje i završava Učiteljsku školu 1880. godine u Beogradu. Od 1880. do 1882. godine je učitelj u Trsteniku, sve do odlaska u Beč gde, kao državni pitomac, studira pedagogiju na Filozofskom fakultetu. U Beču provodi tri i po godine, zatim 1886. godine odlazi u Lajpcig gde nastavlja filozofsko-pedagoške studije. U ovom periodu se upoznaje sa vaspitnom idejom o „ručnom radu“ kao nastavnom predmetu iz čega će kasnije proizići njegova knjiga Ručni rad u muškoj školi.

Po povratku u Srbiju 1889. godine postavljen je za predavača u niškoj Učiteljskoj školi i beogradskoj Višoj ženskoj školi. Zvanje profesora dobija 1895. godine i prelazi da predaje u Učiteljskoj školi u Aleksincu.

Za upravitelja Muške učiteljske škole u Jagodini postavljen je 1896. godine i na tom položaju ostaje do 1920. godine.

Ova škola je najveće Adžićevo delo. Ona će postati uzorna i opitna škola svim ondašnjim učiteljskim školama u Srbiji. Uz školu Adžić je osnovao i prvi internat u Srbiji namenjen siromašnom sloju đaka. Njegovom zaslugom je u nastavni program uveden predmet Školski rad u okviru koga se teorijski izučavala metodika svih nastavnih predmeta, ali i izvodila praktična nastava u osnovnoj školi. U školi su osnovane: pevačka družina, orkestar, đačka družina „Uzdanica“, bogata knjižnica i čitaonica. Školsko imanje, koje se prostiralo na 10,5 hektara, smatrano je za jedno od najuglednijih u Srbiji. U dvorištu škole Adžić je zasadio ukrasni vrt, tada jedinstven na čitavom Balkanu – prava Botanička bašta. Zasađeno je raznovrsno bilje: „srpska omorika“ s Rastišta, „bukva zlatija“ sa Vlasine, „kedar livanski“, „mamut“, najveće drvo na svetu, „sibirska pavlovnija“, „japanska sofora“, „kineski ginko“, „srebrenka“ sa Kolorada, „trava pampas“ iz Argentine, „afrička tamarika“ i mnogo drugih vrsta. U ovom vrtu Adžić je uredio pet Poljskih učionica za obavljanje nastave u prirodi i zelenilu i formirao je ugledni pčelinjak. (Sreten Adžić je i ranije, još kao mladi učitelj u Trsteniku, formirao manji ukrasni vrt i pčelinjak iza škole i pored Zapadne Morave, koji, nažalost, ni u delovima nije sačuvan.)

O učiteljskom parku u Jagodini su se pričale priče po čitavoj tadašnjoj Srbiji i šire. Tako je i kralj Petar I Karađorđević, početkom juna 1915. godine, odlučio da poseti ovaj jedinstveni školski vrt. Kasnije, pod rukovodstvom Adžića i pod njegovim nadzorom, niklo je velelepno kraljevsko imanje na Oplencu.

Adžić je postavljen za prosvetnog inspektora u Subotici 1920. godine, a od 1921. godine redovni je profesor Više pedagoške škole u Beogradu. Postavljen je za upravitelja I klase Učiteljske škole u Vršcu 1923. godine do penzionisanja 1924. godine.

Sreten Adžić je za svoj rad i uspehe, između ostalog, odlikovan i „Ordenima Svetog Save“ (V reda 1898, IV reda 1903 i III reda 1907) kao i Krstom milosrđa.

Bio je plodan pisac – piše pedagoške rasprave, ali i besede, filozofske rasprave, beleži misli i aforizme. Objavio je 22 zasebna izdanja i 88 članaka i rasprava. Iza njega je ostao veći broj neobjavljenih radova koji se nalaze u manastiru Vraćevšnica. Tekstove objavljuje u: „Učitelju“ (1882, 1887-1898, 1929), „Otadžbini“ (1887-1889), „Slobodi“ (1890, 1892, 1912-1913), „Bosanskoj vili“ (1891, 1893, 1908, 1910), „Novom vaspitaču“ (1891-1894), „Delu“ (1895-1898, 1902-1903, 1905-1906, 1908, 1912, 1914) „Težaku“ (1898-1899, 1908, 1911-1914, 1924-1925, 1927-1932), „Pčelaru“ (1924, 1928) i u mnogim drugim publikacijama.

Objavio je knjige: Ručni rad u muškoj školi, 1886; Osnovno vaspitanje. Deo 1, Telesno vaspitanje, Niš, 1892; Uvod u nauku o vaspitanju, Jagodina, 1892; Učiteljeve zabeleške: niz primera iz vaspitačkoga rada, Niš, 1894; Drugo izdanje, dopunjeno i nešto prerađeno, Beograd, 1924; Vaspitačeve zabeleške, Beograd, 1909; Kroz vasionu, Jagodina, 1910; Poljske učionice, Beograd, 1924; Medonosno šiblje i drveće, Beograd, 1924; Lekovite biljke u Jugoslaviji, Beograd, 1930.

Knjige o Sretenu Adžiću: Spomenica – Sreten M. Adžić, priredio Milovan Ristić, direktor Učiteljske škole u Jagodini, Jagodina, 1939; Velizar Nedović, Pedagoški ogledi Sretena Adžića, Jagodina, 1998; Oliver Đorđević, Sreten Adžić i njegova porodica, Manastir Vraćevšnica, 2001; Oliver Đorđević, Život i delo Sretena M. Adžića, Zbornik radova povodom 150 godina od rođenja, Jagodina, 2006; Oliver Đorđević, Blagodelanje Sretena i Nadežde Adžić u Trsteniku, u: „Jefimija“ 16, Trstenik, 2006, str. 91-129; Jasna Lj. Parlić-Božović, Pedagoško učenje i prosvetni rad Sretena Adžića, Kosovska Mitrovica, 2007.

Sreten Adžić se oženio 1896. godine Milevom, ćerkom Janićija Popovića, profesora beogradske Bogoslovije. Imali su dvoje dece: sina Milovana, rođenog 1897. i ćerku Nadeždu, rođenu 1900. godine. Sin Milovan je pohađao Učiteljsku školu u Jagodini i učestvovao u Prvom svetskom ratu. Nestao je u bespućima Albanije 1915. godine.

Ćerka, Nadežda-Nada, završavala je visoke škole kod nas i u inostranstvu, ali je svoj život posvetila veri i crkvi. Kao monahinja, uoči Drugog svetskog rata i uz blagoslov vladike žičkog Nikolaja, osnovala je Sirotište za decu na mestu današnjeg Parohijskog doma hrama Svete Trojice u Trsteniku. Kasnije, monahinja Ana prelazi u manastir Vraćevšnicu posvećen Svetom Georgiju, gde je igumanija sve do upokojenja 1975. godine.

Sreten Adžić je umro 9. decembra 1933. godine u Beogradu gde je i sahranjen na Novom groblju. Međutim, 1973. godine, mati Ana, ćerka Sretenova, očeve i majčine posmrtne ostatke prenosi na groblje u svoj manastir, Vraćevšnicu.

U Trsteniku ime Sretena Adžića nosi jedna ulica i Društvo pčelara.