Narodna Biblioteka „Jefimija“ Trstenik

DIMITRIJEVIĆ Dobrivoje-Dobri (1910-1982), učitelj, književnik.

Rođen je 20. januara 1910. godine u Bogdanju kod Trstenika. Otac Aranđel mu je bio opančar u Trsteniku, majka Vidosava iz Vranja. U porodici su još troje dece: Desanka, Jovanka i Milanka. Sele se 1912. godine za Kruševac, gde će se otac Aranđel zaposliti. Osnovno obrazovanje i nižu gimnaziju završio je u Kruševcu. Godine 1917. otac Aranđel mu gine na Veterniku tako da majka teškom mukom izdržava i školuje decu nadničenjem. Učiteljsku školu završava u Jagodini i od jeseni 1928. godine je učitelj u makedonskom selu Babinu kod Kruševa, šest godina, a dve u Kruševu. Od 1937. godine je učitelj u Aleksandrovcu i Bovnu kod Kruševca.

Zbog rata prekida službu i priključuje se Rasinskom NOP odredu, a zatim je zbog bolesti u ilegali kod rođaka na selu (Mala Drenova, Selište, Velika Drenova). U julu 1944. godine prelazi na slobodnu teritoriju u Ribarsku Banju, odakle po oslobođenju radi u organima narodne vlasti. Vodio je prvi AGITPROP u Kruševcu pri komitetu partije, bio sekretar i predsednik opštine, sekretar i predsednik Socijalističkog saveza, prvi urednik „Pobede“ i „Bagdale“, predsednik FK „Napredak“, direktor OŠ „Vuk Karadžić“, Istorijskog arhiva i Narodnog muzeja u Kruševcu.

Za zasluge na polju širenja kulture dobija „Vukovu nagradu“ 1965. godine.

Član Književnog kluba „Bagdala“ i Udruženja književnika Srbije.

Književne radove objavljivao je u: „Zorici“, „Venturiju“, „Učiteljskom podmlatku“, „Južnom pregledu“, „Srpskom Kosovu“, „Književnom severu“, „Mislima“, „Vencu“, „Bagdali“...

Objavljene knjige: Lirika (sa Ž. Jevtićem i V. Jankovićem), Kruševac, 1933; Golema žalba, Kruševac, 1940; Građanin komune, Kruševac, 1962; Na konju od vazduha, Kruševac, 1962; Mlado nebo Srbije, Kruševac, 1964; Pehar od zemlje, Kruševac, 1964; Grana dobrote, Kruševac, 1980.

Umro je 8. januara 1982. godine u Kruševcu.

DIMITRIJEVIĆ Dragoljub-Dragan (1950), vajar, profesor FLU.

Rođen je 23. maja 1950. godine u Čairima kod Trstenika. Završio je Osnovnu školu „Živadin Apostolović“ u Trsteniku, a srednju Školu primenjenih umetnosti „Đorđe Krstić“ u Nišu. Diplomirao je vajarstvo na Fakultetu primenjenih umetnosti u Beogradu 1977. godine. Po završetku fakulteta, proveo je više godina u vajarskom ateljeu na Venčacu radeći kao stručni saradnik smotre umetnosti „Mermer i zvuci“. Od 1989. godine zaposlen je na Fakultetu primenjenih umetnosti u Beogradu, kao nastavnik u zvanju docenta na odseku Primenjeno vajarstvo vodio je nastavu Crtanja i Modelovanja. U zvanju vanrednog profesora predavao je Primenjeno vajarstvo. Kao redovni profesor vodi nastavu na starijim godinama i magistarskim studijama. Funkciju prodekana fakulteta je vršio u periodu od 1998. do 2000, a od 2004. godine je šef odseka za Primenjeno vajarstvo i predsednik Saveta fakulteta.

Redovni je član ULUPUDS-a i ULUS-a sa statusom slobodnog umetnika. Sekretar Udruženja likovnih umetnika primenjenih umetnosti i dizajnera Srbije, v. d. predsednik Udruženja likovnih umetnika primenjenih umetnosti i dizajnera Srbije, prodekan Fakulteta primenjenih umetnosti u Beogradu...

Bavi se crtežom, galerijskom i memorijalnom skulpturom. Po prvi put na ovim prostorima, likove srpskih svetaca integriše u memorijalnu skulpturu. Preko hiljadu materijalizovanih dela. Preko pedeset nagrađenih dela. Više od stotinu grupnih i samostalnih izlaganja, kao i preko dvadeset učešća na umetničkim kolonijama. Uža specijalnost – rad u kamenu.

Izgrađeni ili projektovani objekti: Spomenik ratnicima i žrtvama u ratovima 1912-1918. godine u Kruševcu, Kapija porte crkve Sv. Trojice (Trstenik), Spomenik Banu Milosavljeviću (Banja Luka, 2003), Spomenik poginulim borcima i žrtvama u otadžbinskom ratu (Zvornik, 2004), Spomenik Ratnicima i žrtvama Tuzlanske regije (Karakaj, 2005), Spomenik kralju Aleksandru Karađorđeviću (Deronić, 2006), Spomen-obeležje Arseniju Čarnojeviću (Pečuj, Mađarska, 2006), Spomenik Petru Kočiću (Beograd i Stričići, 2007), Sv. monahu Teodosiju (manastir Rujan), Svetom kralju Tvrtku Kotromaniću (Herceg Novi), Spomenik kneginji Milici (Trstenik, 2016), Spomenik Draganu Nikoliću (Vrnjačka Banja, 2017)...

Umetnička dela: „Ženski torzo“, skulptura u slobodnom prostoru, kamen, Banja Junaković (Apatin), „Torzo“, skulptura (Dugo Selo), „Četvoroknjižje“, skulptura Banja Luka), „Naćve“, skulptura, (Bela Voda), „Časna trpeza“, skulptura (manastir Dobrun)... Izložbe: Salon nacija u Parizu, Bijenale mladih (Rijeka), Majski salon (Beograd), Oktobarski salon (Beograd), Međunarodni bijenale minijature (Gornji Milanovac)...

Samostalno izlagao u Trsteniku (dva puta), Vrnjačkoj Banji, grupno u 35 gradova. Više godina radio u Aranđelovcu kao saradnik manifestacije „Mermer i zvuci“. U zavičaju mu je više umetničkih dela: Odžaci (1), Trstenik (8), Bela Voda (2), Milutovac (1).

Dobitnik brojnih nagrada i priznanja: Nagrada za skulpturu na izložbi „Susreti mladih stvaralaca“ (Novi Beograd), Nagrada ULUS-a za Rešenje spomen-obeležja Đorđu Stanojeviću (Beograd), Nagrada ULUPUDS-a za Likovnu delatnost, Beograd, Nagrada ULUPUDS-a za Društvenu delatnost, Beograd, Prva nagrada za skulpturu, Majski salon, Beograd i dr.

Živi i radi u Beogradu.

DIMITRIJEVIĆ Rade (1899-), junak Prvog svetskog rata.

Rođen je 1899. godine u Bučju, selu kod Trstenika.

U Veliki rat Rade Dimitrijević je krenuo iz rodnog sela i, kako je ispričao novinarima između dva svetska rata (29. marta 1939. godine u Vrnjačkoj Banji), stupio je u Dobrovoljački četnički odred potpukovnika Vojina Popovića, legendarnog vojvode Vuka, kao najmlađi među vojnicima.

Bugarska armija je krenula u Strumičku i Lerinsku ofanzivu između 16. i 17. avgusta 1916. godine na liniji Bitolj – Lerin – Ostrvsko jezero, sa ciljem proterivanja savezničkih snaga i uništenja Solunsog fronta. Glavni cilj napada Bugara, uz podršku Nemačke dalekometne artiljerije, bila je železnička pruga prema Solunu, kako bi se spečilo snabdevanje savezničkih armija. U ovom rejonu se nalazila srpska Dunavska divizija i Dobrovoljački četnički odred koji je brojao 1.500 vojnika pod komandom potpukovnika Vojina Popovića, vojvode Vuka sa zadatkom da zatvara pravce između Crne Reke i Prespanskog jezera. Došlo je do žestoke borbe sa Bugarima kod železničke stanice Florina, gde su Srbi izgubili devet topova i mnogo vojnika, ali su uspeli da odbiju napad.

Anri Barbi, ratni reporter francuskog lista „Pariski žurnal“, prilikom obilaska Solunskog fronta posetio je Dobrovoljački odred vojvode Vuka. O njima piše: Crni od baruta, blata i prašine, sprženi od sunca, potamneli od kiša i vetra, oni liče na epske junake; zarasli su u bradu, ali njihove oči nalik na žeravice odaju nepokolebljivu hrabrost. Veličanstveni su kada u trku uzvikuju divlje: „Ura!“

Rade Dimitrijević je novinarima svedočio: Noć, 16. avgusta (1916), bila je mračna. Po naređenju Vojvode Vuka izmileo sam iz našeg rova i uputio se ka bugarskim linijama. Na dvesta metara pred nama, Bugari su bili zaposeli linije. Trebalo je da ih prođem, da uđem u njihovu pozadinu i da vidim koliko imaju vojske i municije na tom delu fronta, a zatim da se vratim i podnesem izveštaj.

Po dolasku do neprijateljskog prvog rova, lako je savladao jednog stražara. Na skladište municije i komoru naišao je nakon što je prešao još dva rova. Nikome nije bilo sumnjivo što se po mraku kreće mladić, misleći da je njihov kurir. Pospani bugarski vojnici u rovovima teško da su mogli i zamisliti da je duboko u njihovim redovima neustrašivi izviđač srpske vojske.

Dimitrijević je pažljivo pamtio položaj i stanje bugarske vojske i pred zoru se popeo na gust hrast, kako bi sakriven u krošnji, nastavio sa osmatranjem, jer po danu nije smeo da se kreće. Sakriven među granama, uočio je da neprijatelj sakuplja svu municiju i zalihe hrane i da se priprema za napad.

Kada je ponovo pao mrak, krenuo sam nazad i zaustavljen sam bio tek pred naš rov – pričao je Dimitrijević, dodajući da ga je lično vojvoda Vuk izljubio nakon podnošenja podrobnog izveštaja. Iz mog govora, on je uvideo da se Bugari spremaju za juriš i da bi ih preduhitrio, odmah je naredio brzu paljbu.

U toj borbi je Rade Dimitrijević, na žalost, teško ranjen i osakaćen. U selu Bukovu kod Bitolja ostao je bez desne noge, a kada se osvestio video je da ima još 17 rana na telu. Zbog pokazanog herojstva u tih 48 sati, Rade Dimitrijević je odlikovan vojničkom Karađorđevom zvezdom sa mačevima.

O junaštvu i sudbini mladića iz Bučja, Radeta Dimitrijevića, ništa se nije znalo sve do 1939. godine kada su ga novinari pronašli u Vrnjačkoj Banji ispred hotela „Sotirović“, gde je radio na ulici kao čistač cipela.

Lice mu je u ožiljcima, a drvena proteza mu zamenjuje desnu nogu – pribeležili su autori članka iz 1939. godine. Nedeljom ili praznikom, obučen u šumadijsko odelo, sa čitavim redom odlikovanja preko grudi, udarajući svojom drvenom nogom po asfaltu prošeta se po Banji.

Da se ne zaboravi njegovo herojstvo zaslužan je i istraživač Petar Miladinović iz Kuljina kod Kruševca, koji je došao do podataka o Radetu Dimitrijeviću prikupljajući materijal za knjigu i film Hrabri ratnici Kruševca i okoline u Prvom svetskom ratu. Među 120 junaka odlikovanih Karađorđevom zvezdom sa mačevima i Ordenom „Belog orla“, čije je sudbine istraživao, Rade Dimitrijević sa 18. godina bio je najmlađi.

DODIĆ Dušan (1883-1955), konjički brigadni general.

Rođen je 7. februara 1883. godine po starom kalendaru (datum rođenja u vojnom kartonu je 16. februar 1884), kao najstariji od trojice sinova oca Miloša, trgovca u Milutovcu, i majke Todore iz Dragova. Braća su mu Aleksandar-Taka (1885-1969) i Božidar-Boško (1887-1916). Dušanov deda, Andrej Dodić, bio je predsednik opšitine Milutovac 1876-1878. godine.

Nakon završene osnovne škole u Milutovcu, školovanje nastavlja u gimnaziji, prvo u Kruševcu, a kasnije maturira u Kragujevcu. Vojnu akademiju završava 1903. godine kao konjički potporučnik (potom je konjički kapetan od 1910, major od 1915, pukovnik od 1924. i konjički brigadni general od 1929. godine).

Učestvovao je kao neustrašivi komandir, kasnije komandant diviziona u ratovima od 1912. do 1918. godine. Uvek je bio u prvim borbenim redovima. U Balkanskom ratu istakao se u Kumanovskoj bici, a u Prvom svetskom ratu u Cerskoj bici, gde je bio i ranjen. Posle dva meseca se oporavio i vratio u borbu. Sa srpskom vojskom je prešao Albaniju. Posle oporavka na Krfu učestvovao je u proboju Solunskog fronta, oslobođenju Bitolja i mnogim borbama u Makedoniji. Pri gonjenju neprijatelja prvi je prešao Zapadnu Moravu kod Stalaća i kao komandant specijalne jedinice Konjičke divizije, u činu majora, 25. oktobra 1918. godine oslobađa Jagodinu. Prvi je sa svojim konjičkim divizionom čamcima prešao Dunav, kod Velikog Gradišta i oslobodio južni Banat. U mnogim gradovima u koje je ulazio na čelu srpske vojske postojale su do Drugog svetskog rata ulice nazvane po njemu.

Major Dušan Dodić, komandir konjičkog diviziona peške konjičke divizije je, od 27. avgusta 1918. do 23. juna 1919. godine, vodio Ratni dnevnik 1918-1919, koga su priredili i objavili Duško Grbović i Jelena Vukčević (Jagodina – Trstenik, 2016).

U Kraljevini Jugoslaviji službovao je u Nišu, Čakovcu, Subotici, Beogradu i Ljubljani kao komandant brigade i zamenik komandanta divizije. Penzionisan je 1939. godine.

U Drugom svetskom ratu je mobilisan. U zarobljeništvu u Nemačkoj je bio od 1941. do 1945. godine. Nakon oslobođenja, vezan zakletvom kralju i otadžbini, ostao je u Nemačkoj. Posle duge i teške bolesti preminuo je 12. februara 1955. godine u dvorcu Farlar kod Osnabrika, gde je i sahranjen u kripti crkve Sv. Đorđa.

Za pokazanu hrabrost u ratovima i za primerenu službu odlikovan je brojnim domaćim i stranim odlikovanjima: Zlatna i Srebrna medalja za hrabrost, Karađorđeva zvezda sa mačevima (dva puta), Beli orao s mačevima V reda, Beli orao s mačevima IV i III reda (dva puta), Sveti Sava, IV i III reda, Jugoslovenska kruna (IV, III i II), Spomenica kralja Petra i sve druge ratne spomenice, orden Svetog Đorđa i Svetog Mihaila (III reda, Engleska), Rumunska kruna III reda, Mauricijus s Lazarosom, IV reda (Italija), Ratni krst s palmom (Francuska), Zlatna medalja za hrabrost (Panama)...

DODIĆ Aleksandar-Taka (1885-1965), predsednik opštine i narodni poslanik.

Mlađi brat generala Dušana Dodića. Učestvovao je u oslobodilačkim ratovima od 1912. do 1918. godine. Posle Prvog svetskog rata imao je veliki ugled u selu jer je bio veoma cenjen i istican od svojih sugrađana ratnika sa kojima je bio na Solunskom frontu. Bio je imućni seljak, trgovac i mlinar u Milutovcu.

Aleksandar-Taka Dodić, kao vatreni radikal i narodni tribun biran je za narodnog poslanika u četiri mandata (1920, 1923, 1925, 1931).

Za vreme Drugog svetskog rata bio je zlostavljan jer nije podržavao vlast koja je bila u službi okupatora. Nakon rata, Taka se potpuno povlači iz političkog života. Umro je 17. februara 1969. godine u Milutovcu, gde je i sahranjen.

(Fotografije su preuzete iz knjige Dušan Dodić – Ratni dnevnik 1918-1919.)

DOSITEJ Mojsije (XIV-XV vek), monah, prepisivač.

Kao svetogorski monah došao je na poziv despota Stefana Lazarevića zbog prepisivanja knjiga. Za despota Stefana 1416. godine prevedene su sa grčkog četiri knjige Carstva (po mišljenju Vatroslava Jagića prevodilac je Konstantin Filozof), a knjigu je 1418. godine prepisao „u potkrilju gope Prozraka blizu hrama Prečiste Bogorodice koji je na Ljubostinji – Dositej Mojsije”. Prepisao je najpre duži zapis prevodioca, a onda u nastavku sastavio svoj. Rukopis je objavio Vatroslav Jagić, a u Rilskom manastiru našao ga je V. I. Grigorovič i poklonio Univerzitetskoj biblioteci u Odesi.

U nauci su poistovećivana dva pisara despota Stefana Lazarevića, Dositej Mojsije i Inok iz Dalše, svetogorski monah, čije ime nije zapamćeno. Inok iz Dalše bio je Srbin, kaluđer u Hilandaru, gde se bavio prepisivanjem svetih knjiga i stekao veliki ugled. Glas o njegovoj kaligrafskoj veštini stigao je do ljubitelja knjige i pisanja despota Stefana i ovaj ga je pozvao da dođe u Srbiju. Despot mu je dao da u „pustinji“, nedaleko od manastira Ljubostinje, prepiše jedno jevanđelje. Inok je to veoma dobro uradio, na šta upućuje despotovo insistiranje da on i dalje ostane tu. Krasnopisac se vratio u svoju monašku koloniju kod manastira Ljubostinje i tamo započeo da prepisuje knjige dobijene od despota: Sudije, Levitiko, Vtorozakonie, Mojsejskije knigi pet – sve iz Starog zaveta, i Zonara, vizantijski hroničar.

U manastiru Blagoveštenja kod Ždrela u Gornjaku Inok je prepisao 1429. godine Radoslavljevo jevanđelje zajedno sa slikarom manastira Kalenića, majstorom Radoslavom. U ovoj knjizi ostavio je kratak autobiografski zapis koji svedoči o tegobama života u Srbiji tokom XV veka u vreme kada je Srbija bila izložena gotovo neprekidnim turskim upadima.

Kako se bližio pad Smedereva i kako je Srbija postajala sve nesigurnija za monaški život, vratio se u Svetu goru. Iz Srbije je poneo jedno svoje delo Istorikiju, sasvim kratak letopis koji prati srpsku istoriju od 1438. do 1448. godine.

DRAŠKOVIĆ Dragiša (1946), pesnik i novinar.

Rođen je 1946. godine u Gornjem Ribniku kod Trstenika. Osnovnu školu je završio u rodnom selu, a gimnaziju u Kruševcu. Radi kao profesionalni novinar-dopisnik mariborskog „Večernjeg lista“ iz Beograda.

Bavi se pisanjem i prevodilaštvom. Sarađuje u periodici: „Polja“, „Stremljenja“, „Savremenik“, „Savremenik tus“, „Vesnik“...

Član je Udruženja književnika Srbije.

Dobitnik je nagrade „Zlatna struna“, Smederevo, 1987.

Objavljene knjige: Prva zima, Kruševac, 1972; Na strani sam tvog srca, Lenjine, Kruševac, 1974; So, Kruševac, 1978; Akcije za akcije : ORA 45, Beograd, 1985.

DUNJIĆ Milan (1878-1960), prof. agronomije, načelnik Ministarstva poljoprivrede.

Rođen je 1878. godine u Stopanji kod Trstenika u porodici Ljubomira, učitelja u Veluću, i Milke. Unuk je prvog školovanog stopanjskog sveštenika, Mine Dunjića. U rodnom mestu je učio osnovnu školu, nižu gimnaziju u Kruševcu, a srednju poljoprivrednu školu u Čehoslovačkoj. Studije agronomije završio je u Lajpcigu (1900).

Bio je suplent, profesor i direktor Vinarsko-voćarske škole u Bukovu kod Negotina, profesor u Školi za stočarstvo i plansko gazdovanje u Kraljevu, ekonom požeškog i rasinskog sreza, kao i Skopskog okruga, načelnik Poljoprivrednog odeljenja Moravske banovine, načelnik Ministarstva poljoprivrede i voda Jugoslavije. Nekoliko puta je penzionisan i vraćan ponovo u službu, da bi poslednje godine aktivne službe do 1938. proveo kao načelnik Poljoprivrednog odeljenja Moravske banovine u Nišu.

Kao mladić Dunjić se oduševljavao socijalističkim idejama, do 1909. godine pripada Socijalističkoj stranci Srbije, potom je radikal, a od osnivanja Seljačke stranke (1919) njen je član. I pored toga, politikom se nije aktivno bavio.

U Prvom svetskom ratu je intendant Šumadijske divizije u činu konjičkog pukovnika (1916-1918) i nosilac je Albanske spomenice.

Nakon Drugog svetskog rata, nova vlast je 15. oktobra 1944. godine uhapsila Dunjića pod optužbom da je sarađivao sa neprijateljem. Posle bekstva iz zatvora skrivao se sve do 23. februara 1946. godine, kada se prijavio vlastima. Osuđen je na 7 godina robije, pošto mu je prethodno oduzeta sva imovina. U Stopanji je imao ugledno domaćinstvo. Njive su mu bile savršeno obrađene.

Njegova je zasluga što su tridesetih godina XX veka pored drumova zasađeni drvoredi jabuka koje je država eksploatisala. Izuzetno mnogo je učinio kao profesor. Seljacima pomaže savetima, svojim poljoprivrednim alatkama i ekonomijom. Drži brojna stručna predavanja.

Posedovao je izuzetno bogatu ličnu biblioteku. Sarađivao je u brojnim listovima, posebno u „Težaku“ i kruševačkoj „Jugoslaviji“. Autor je sedam udžbenika i pet knjiga. Zbog ideoloških predrasuda izdavača nisu štampane knjige: „Povrtarstvo“, „Kratko uputstvo za gajenje povrća“, „Konjarstvo“, „Nauka o zemljištu“, „Morfologija i fiziologija privrednih životinja“.

Umro je 1960. godine u Stopanji.