Narodna Biblioteka „Jefimija“ Trstenik

ZARIĆ Agaton (1893-1980), vazduhoplovni kapetan, vojni pilot.

Rođen je 3. novembra 1893. godine u Maloj Sugubini od oca Stevana (1870) Spasojevića (po ocu) Zarića (po rodonačelniku Zahariji Radosavljeviću) i majke Ćirke. Majka mu umire 1912. godine, a otac Stevan kao trećepozivac gine 1913. godine kod Surdulice. Imao je sestru Radojku (1899) i brata Milivoja (1905).

Agaton je osnovnu školu završio u Poljni, a posle gimnazije i Trgovačke škole, stupio je 1913. godine u Konjičku podoficirsku školu u Beogradu, gde ga zatiče Prvi svetski rat. U bitkama na Ceru, Drini i Kolubari, učestvovao je kao borac IV konjičkog puka. Za vreme povlačenja srpske vojske preko Albanije bio je komandir pešadijskog voda, da bi na Solunskom frontu ponovo bio raspoređen u IV konjički puk. Novembra 1916. godine u borbi je kontuzovan od dejstva neprijateljske artiljerije. U maju 1917. javio se na konkurs za prijem u avijaciju, pa je sa IV klasom srpskih pitomaca 14. juna upućen u Francusku gde je u Šartru završio pilotažu i bio osposobljen za letenje ratnim avionima. Na Solunskom frontu raspoređen je u 525. srpsko-francusku eskadrilu u kojoj je izvršio više uspelih borbenih letova. Neprijateljska artiljerija oborila je 4. juna 1918. njegov avion pored Crne reke kod sela Brnika, a on se ubrzo, nedovoljno oporavljen, vratio u eskadrilu i septembra 1918. učestvovao u proboju Solunskog fronta i gonjenju neprijatelja do Novog Sada.

Karijeru je nastavio u vazduhoplovstvu Kraljevine Jugoslavije. Učestvovao je u gušenju pobune Albanaca 1920. godine, a zatim bio komandir eskadrile, komandant vazduhoplovne grupe i ađutant puka do Aprilskog rata 1941. godine. U italijanskom i nemačkom zarobljeništvu bio je do 1945. godine. Po povratku u zemlju nije primljen u novo jugoslovensko vazduhoplovstvo, već je penzionisan u činu kapetana.

Za svoje ratne zasluge i podvige Zarić je odlikovan mnogim odlikovanjima: Zlatnom medaljom za hrabrost „Miloš Obilić“, Ordenom „Belog orla“, Ordenom „Svetog Save“, Francuskim ratnim krstom, Ratnom medaljom, Spomenicom evropskog rata, Ordenom za vernost otadžbini, Ordenom kralja Petra, „Jugoslovenskom krunom“, Albanskom spomenicom.

Gospodin Žak Marten, francuski ambasador u Jugoslaviji, uručio je 1977. godine visoko francusko avijatičarsko priznanje „Vieille tige“ (u prevodu „Staro stablo“) Agatonu Zariću za izvanredno junaštvo i pilotsku veštinu pokazanu u Prvom svetskom ratu. Ovo prestižno priznanje od Srba su dobili još samo Sava Mikić i Aleksandar Deroko.

Umro je 27. februara 1980. godine u Beogradu, gde je i sahranjen uz vojne počasti.

ZARIĆ S. Vasilije-Vasa, Agatonov stric, bio je kapetan srpske vojske, junak iz balkanskih ratova i Prvog svetskog rata. Bio je proslavljeni komita i starešina jurišnog bataljona još od 1910. godine kod vojvode Vojina Popovića Vuka. Posebno se istakao u borbama protiv Arnauta prilikom prelaska preko Albanije. Pored ostalih odlikovanja bio je nosilac i oficirske Karađorđeve zvezde sa mačevima IV reda.

ZARIĆ Geroslav (1951), scenograf i univerzitetski profesor.

Rođen je 9. maja 1951. godine u Milutovcu kod Trstenika. Osnovnu školu završio u Milutovcu, a potom Školu za primenjene umetnosti u Nišu (1971) i Scenografiju na Fakultetu primenjenih umetnosti u Beogradu (1976).

Član ULUPUDS-a od 1976. godine. Radio je kao slobodni umetnik (1976-1992, i od 1994), kao predsednik Sekcije scenografa i kostimografa ULUPUDS-a (1991-1993) i kao scenograf u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu (1992-1994). Status samostalnog umetnika dobija 1996. godine.

Od decembra 2000. godine je vanredni, a od 2007. redovni profesor na Fakultetu primenjenih umetnosti u Beogradu. Predavač i koordinator na multidisciplinarnim magistarskim studijama Scenografskog dizajna na Univerzitetu umetnosti u Beogradu. Penzionisan je krajem 2018. godine.

Bavi se slikarstvom, scenskim i grafičkim dizajnom. Jedan je od osnivača pozorišne grupe „Akt“ i pozorišne trajne radne zajednice „Nova osećajnost“. Autor je preko dve stotine pozorišnih scenografija. Sarađivao je sa najistaknutijim srpskim pozorišnim rediteljima, kao i sa onima sa nekadašnjih jugoslovenskih prostora. Realizovao je scenografska rešenja i na brojnim festivalima: BELEF, Budvanski teatar, Ohrdisko leto... Član je brojnih domaćih i međunarodnih žirija. Radio je za sva beogradska pozorišta, za pozorišta u Dubrovniku, Osijeku, Skoplju i Sarajevu, gostovao u Bugarskoj.

Geroslav Zarić uradio je i brojne scenografije za televiziju, u dramskim i serijskim emisijama. Kao dizajner i grafičar učestvovao na brojnim izložbama u zemlji i inostranstvu: na Majskom salonu, Oktobarskom salonu, Praškom kvadrijenalu...

Važnije predstave za koje je Geroslav Zarić uradio scenografiju su: „Sveti Georgije ubiva aždahu“, „Kir Janja“, „Laža i paralaža“, „Sabirni centar“, „San letnje noći“, „Besnilo“, „Pokondirena tikva“, „Jegorov put“...

Dobio je oko pedeset nagrada, među kojima i sedam Sterijinih nagrada i osmu za životno delo, kao i nagrade: međunarodnog trijenala scenografije, veliku nagradu ULUPUDS-a, nagradu „Zlatni Beočug“ i statuetu „Joakim Vujić“ za izuzetan doprinos razvoju pozorišne umetnosti (2019)...

ZDRAVKOVIĆ Aleksandar-Leka (1881-1912), major, junak Prvog balkanskog rata.

Rođen je 1881. godine u Trsteniku od oca Riste, poreklom iz Kumanova i majke Petrije i živeo u porodici sa 14-oro dece.

Osnovnu školu učio je u Trsteniku, a nakon šest razreda gimnazije u Kruševcu stupio je sa 30. klasom 1897. godine u Vojnu akademiju. Inženjerski potporučnik postaje 30. septembra 1899. godine, a 1908. godine, kada se ženi Leposavom, ćerkom Ljubomira Jankovića, trgovca iz Požarevca, pešadijski je poručnik. Čin pešadijskog kapetana II klase dobija 16. aprila 1909. godine, na položaju komandira 1. čete 1. bataljona VIII pešadijskog puka.

Još kao mladi oficir pripadao je Apisovom udruženju Ujedinjenje ili smrt, poznatom kao „Crna ruka“, koje je izvršilo državni puč 1903. godine. U dane puča Aleksandar je kao mlad i neoženjen, u činu potporučnika, poslat u Trstenik, kako bi bio zaštićen u slučaju neuspeha prevrata.

Za vreme Prvog balkanskog rata 1912. godine bio je u činu pešadijskog kapetana I klase sa rasporedom ađutanta komandanta Dunavske divizije. U borbama za Kumanovo, na Crvenom bregu, izginuo je veliki broj vojnika i komandnog kadra, pa je nastala panika i komešanje među vojnicima. Leka ili Aca, kako su ga zvali vojnici, „napušta dužnost ađutanta divizionara; mesto zaklonjeno od kuršuma, od smrti. I on je svoju dužnost savesno i predano vršio sve dotle dok se redovi naše vojske nisu pokolebali. Ali tada, kad je pok. Aca video da su komandanti bataljona popadali, da su komandiri četa izginuli i da je vojska ostala obezglavljena – tada je Aca napustio ađutantsko mesto, ostavio svoga komandanta divizije i poleteo tamo gde je bio potrebniji: među vojsku, u bojni red. Uleteo je među vojnike sa sabljom u desnoj ruci i poveo ih napred, kroz kišu od kuršuma.

Aca je išao prvi; vojnici su žurno koračali za svojim junačkim vođom. Aca se borio hrabro, lavovski. Kad se sa svojom vojskom približio nekoliko stotina metara od neprijatelja, jedno neprijateljsko zrno pogodi ga u trbuh.“ Dok još nije umro, smrtno ranjen video je pobedu svoje jedinice. Umro je iste večeri, 10. oktobra 1912. godine. Posmrtni ostaci su mu uz počast preneti na groblje u Kumanovo i posthumno je uz odlikovanja unapređen u pešadijskog majora.

O njemu i njegovom junaštvu saborci su ispevali pesmu koju su pevali u daljim borbama.

Članak o njegovoj junačkoj pogibiji objavljen je u listu „Politika“ broj 3.149 od 22. oktobra 1912. godine.

Jedna ulica u Trsteniku nosi ime Aleksandar-Leka Zdravković.