Narodna Biblioteka „Jefimija“ Trstenik

NEGRIŠORAC Ivan (1956-), pesnik, književnik.

Prof. dr Dragan Stanić, kako mu je pravo ime, rođen je 31. maja 1956. godine u Trsteniku. Njegovi preci poreklom su iz sela Negrišori u Dragačevu. Otac Mileta, profesor Sociologije nekoliko godina je živeo u Trsteniku i radio u Obrazovnom centru „Prva petoletka“ Trstenik. Sele se u Sirig gde uči osnovnu školu (1962-1970), a gimnaziju (1970-1974) i Filozofski fakultet u Novom Sadu (1974-1979).

Radio je kao dramaturg u Dramskoj redakciji Radio Novog Sada (od 1985), asistent na Filozofskom fakultetu u Nišu (1988-1995), sekretar Matice srpske (od 1995), profesor Teorije književnosti na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu, glavni i odgovorni urednik „Letopisa Matice srpske“.

Magistrirao je 1991, a 2003. godine je doktorirao na Filološkom fakultetu u Beogradu, temom: „Lirika Jovana Dučića“.

Piše prozu, poeziju (autor je desetak veoma zapaženih pesničkih knjiga) i književnu kritiku, prevodi s engleskog i ruskog. Objavljuje u brojnoj periodici, u „Letopisu Matice srpske“ daje prikaze novih knjiga. Pesme su mu prevođene na: engleski, ruski, nemački, francuski, mađarski, rumunski, slovenački, slovački, rusinski, makedonski, češki, grčki, jermenski, turski i kineski jezik. Zastupljen u nekoliko antologija srpskog pesništva i pesništva Vojvodine.

Objavljene knjige: Trula jabuka, Zagreb, 1981; Rakljar. Želudac, Beograd, 1983; Zemljopis, Novi Sad, 1986; Anđeli umiru (roman), Beograd, 1998; Toplo, hladno, Beograd, 1990; Abrakadabra, Novi Sad, 1990; Hop, Vršac, 1993; Veznici, Beograd, 1995; Legitimacije za beskućnike, Novi Sad, 1996; Istraga je u toku, zar ne? (drama), Novi Sad, 2000; Prilozi, Novi Sad, 2002; Lirika Jovana Dučića : Semantička analiza (doktorska disertacija), Beograd, 2002; Vidiš li svice na nebu? (drama), Novi Sad, 2006; Potajnik, Beograd, 2007; Svetilnik, Novi Sad, 2010; Kamena čtenija, Novi Sad, 2014; Matični mleč, Novi Sad, 2016; Izložba oblaka, Novi Sad, 2017; Ogledala Oka Nedremana, Novi Sad, 2019.

Priredio je i dvadesetak knjiga, između ostalih, izabrane pesme Jovana Dučića Pet krugova (1993, 2001) i Lirski krugovi (1998), roman Dobrice Ćosića Koreni (2004), zbornik radova o recepciji Pavićevog književnog dela i druge.

Dobitnik je nagrada: „Goran“, Društva književnika Vojvodine (1981), Društva književnika Vojvodine za najbolju knjigu godine (1991), „Đura Jakšić“ (1996), Zmajeva nagrada Matice srpske (2007), „Branko Ćopić“ i „Rade Drainac“ (2010), Žička hrisovulja i Gračanička povelja (2011), „Meša Selimović“, Pečat vremena, Pečat varoši sremskokarlovačke, Velika bazjaška povelja i Povelja Morave (2012-2013), „Despotica Angelina Branković“, „Zlatni krst kneza Lazara“ (2017), „Lenkin prsten“ i „Venac Laze Kostića“ (2019).

Dobitnik je Povelje na Međunarodnoj kulturnoj manifestaciji „Sokolica“ (Zvečan, 2005) i nagrade „Bazsalikom/Bosiljak“ na manifestaciji „Dani Kornela Sentelekija“ za negovanje srpsko-mađarskih odnosa (Sivac, 2011). Za sveukupni rad na širenju kulture, obrazovanja i nauke nagrađen je Vukovom nagradom KPZ Srbije (2014), priznanjem „Bela golubica“ Teslinog globalnog foruma (2016), kao i Ordenom Konstantina Filosofa Slovenske unije iz Češke (2018). Nosilac je Ordena Svetog cara Konstantina (2013) i Ordena Svetog despota Stefana Lazarevića (2019) Srpske pravoslavne crkve.

NEDELJKOVIĆ Miodrag-Mija (1920-2003), inženjer agronomije, ilegalac, ratni sekretar Sreskog komiteta KPJ za Trstenik.

Rodio se 16. septembra 1920. godine u Velikoj Drenovi kod Trstenika, u uglednoj i imućnoj porodici oca Živojina-Žike, predratnog demokrate, i majke Božane. Osnovnu školu je završio kao đak generacije u Velikoj Drenovi, Gimnaziju u Kruševcu, a nakon položene mature, 1939. godine, upisao je studije agronomije u Beogradu.

Miodrag-Mija Nedeljković, kao jedan od najboljih učenika kruševačke Gimnazije, kao napredan omladinac, bio je član Literarne družine „Napredak“, kasnije i skojevac, a na studijama u Beogradu, marta 1940. godine, Slobodan Penezić Krcun ga prima u Komunističku partiju Jugoslavije.

Osnivač je SKOJ-a u Velikoj Drenovi koji ubrzo prerasta u Partijsku ćeliju, a od leta 1941. godine je i njen sekretar. Od februara 1943. godine, kad je ubijen učitelj iz Bogdanja, Živadin Apostolović, postavljen je za sekretara Sreskog komiteta KPJ za Trstenik, i tu dužnost, kao jedan od najhrabrijih i najvažnijih ilegalaca, sa tajnim imenom Gvozden, vršio je do kraja rata. Sve vreme, od 1941. do 1945. godine, u njegovom dvorištu, u oboru, bili su skriveni komunistička i partizanska biblioteka i arhiv. Čitava njegova porodica je aktivno učestvovala u narodnooslobodilačkom pokretu.

Nakon rata, Miodrag-Mija Nedeljković Gvozden, po zadatku Okružnog komiteta KPJ u Kruševcu, iz Velike Drenove došao je u Trstenik i formirao Sreski komitet KPJ. Za potrebe Sreskog komiteta zaplenjena je kuća vinarskog trgovca, Isidora Milosavljevića Side, u centru Trstenika, u kojoj je tokom rata bila nemačka komanda. Mija je opet postavljen za sekretara Sreskog komiteta KPJ, kao i za sekretara Sreskog NOO za Trstenik.

Po uzoru na ruske revolucionare, Miodrag-Mija Nedeljković Gvozden je u Trsteniku živeo asketski, išao razbarušen, nosio je šinjel, radio noću, spavao u kancelariji. Strog prema sebi i prema drugima, nije koristio nikakve privilegije. Kao izuzetno častan, hrabar i skroman čovek, na prvim posleratnim izborima izabran je za narodnog poslanika u Saveznoj skupštini.

Njegovim zalaganjem 1946. godine podignut je Spomenik palim crvenoarmejcima, oslobodiocima u Velikoj Drenovi, jedini u srezu trsteničkom.

Okružni komitet KPJ iz Kruševca smatrao je da je Miodrag-Mija Nedeljković Gvozden, nesvršeni student agronomije, nestručan da sprovodi politiku KPJ, te odlučuje da ga skloni sa položaja sekretara Sreskog komiteta KPJ u Trsteniku i sekretara Sreskog narodnooslobodilačkog odbora.

Krajem 1946. godine Miodrag-Mija Nedeljković odlazi u Sovjetski Savez na dalje školovanje. U Saratovu i Moskvi završio je Fakultet agrotehnike, potom Fakultet žurnalistike i Visoku školu za marksizam. Nakon završenih studija čitav radni i životni vek proveo je u kolhozu u Mednoju u Kalinjinskoj oblasti Rusije.

Za vreme objavljivanja Rezolucije Informbiroa 1948. godine nalazio se u SSSR-u na školovanju i tamo ostao kao emigrant do smrti 2003. godine.

Milka Nedeljković i Persida Nedeljković-Punoševac, rođene sestre Miodraga-Mije Nedeljkovića, aktivne učesnice NOP-a, bile su zatvorenice na Golom otoku, tj. u ženskom logoru na Svetom Grguru.

NEDIĆ Blagoje (1860-1937), učitelj, publicista i pisac.

Rođen je 14. aprila 1860. godine u Velikoj Drenovi kod Trstenika u uglednoj zemljoradničkoj porodici oca Trifuna i majke Stanike. Jedan od četvorice Blagojeve braće, Milenko Nedić, čuveni je brigadni general, dvostruki nosilac oficirske Karađorđeve zvezde sa mačevima, IV i III reda.

Blagoje je osnovnu školu završio u Velikoj Drenovi, a Učiteljsku školu u Aleksincu 1882. godine.

Bio je učitelj u Bačini (1882-1886) i u Osnovnoj školi „Vuk Karadžić“ u Beogradu (1887-1889), gde je bio i upravitelj. Od 1889. do 1891. godine radio je kao pisar Ministarstva prosvete i crkvenih poslova, a od 1892. do 1893. godine kao poreznik u Ministarstvu finansija. Penzionisan je 1894. godine.

U jesen 1884. godine oženio se sestričinom pripovedača Laze K. Lazarevića, Dragicom, ćerkom Lazine najstarije sestre Evice i šabačkog trgovca Marka Todorovića.

Za vreme Prvog svetskog rata prešao je preko Albanije na Krf, a odatle u Nicu.

Bio je aktivan u Crvenom krstu i Jugoslovenskom društvu za čuvanje narodnog zdravlja. Jedan je od osnivača Učiteljskog udruženja. Zalagao se za osnivanje zemljoradničkih i zdravstvenih zadruga. Od 1886. godine bio je dopisni član Srpskog poljoprivrednog društva. Više godina bio je odbornik Beogradske opštine (1928-1930) i predsednik beogradskih kućevlasnika.

Pisao je drame, poučne tekstove i udžbenike za osnovnu školu. Svoje radove objavljivao je u: „Učitelju“ (1882-1884,1886-1887,1893,1936), „Trgovinskom glasniku“ (1899), „Pravdi“ (1926, 1928), „Leskovačkom glasniku“. Njegova drama Na nizbrdici prikazana je prvi put u Narodnom pozorištu u Beogradu 25. oktobra 1905. i do Prvog svetskog rata izvedena je devet puta. Objavljivao je i narodne umotvorine. Bio je član Redakcionog odbora „Male Srbadije“ i vlasnik „Narodnih novina“ (1900-1901) koje su izlazile u Beogradu.

Objavljene knjige: Zbirka odabranih narodnih umotvorina. Pesama, priča, poslovica, zagonetaka, zdravica i basana narodnih sa nekoliko Dositejevih, Beograd, 1888; Rukovet odabranih pesama za srpske đake, Beograd, 1889; Školska pesmarica, za I, II, III i IV razred osnovnih škola, Beograd, 1890; Naše osnovne škole, Beograd, 1899; Propadanja naše narodne nošnje i posledice toga, Beograd, 1901; Na nizbrdici, dramske slike iz života srpskog seljaka u tri čina s pevanjem, Beograd, 1908; Lečenje našega sela, Beograd, 1932.

Umro je 18. jula 1937. godine i sahranjen je na Novom groblju u Beogradu. Supruga Draga preminula je 1940. godine. Pored sinova, Milorada, novinara, književnika i prevodioca, i Milete, direktora Francusko-srpske banke, sa Dragicom je imao i ćerke, Branku i Belu.

NEDIĆ T. Milenko (1874-1923), brigadni general.

Rođen je 8. februara 1874. godine u Velikoj Drenovi kod Trstenika od oca Todora, zemljoradnika, i majke Stanike kao jedan od petorice sinova (Jevrem, čuveni trgovac i vlasnik prvog parnog mlina u Drenovi, Milosav i Miloš, zemljoradnici, a Blagoje učitelj, publicista i pisac).

Nakon završene osnovne škole u Velikoj Drenovi, završio je šest razreda Druge beogradske gimnazije. Bio je pitomac XXVI klase Niže škole Vojne akademije i VIII klase Više škole Vojne akademije. Bio je na pripremi za generalštabnu struku (1901-1903), a od novembra 1903. do novembra 1904. godine na stažu u Francuskoj. Proizveden je u čin potporučnika 1896, a unapređen u činove poručnika 1899, kapetana 1902, majora 1909, potpukovnika 1913, pukovnika 1915. i brigadnog generala 1923. godine.

U mirno doba bio je na dužnostima komandira voda u minerskoj četi, komandira telegrafske čete (1900-1901), na službi u Glavnom generalštabu od decembra 1904. godine, a od maja 1906. ordonans kralja Petra. Od aprila 1908. godine bio je komandir čete u 7. pešadijskom puku, a od januara 1909. komandant bataljona u 10. puku (Čačak), zatim od decembra 1911. do septembra 1912. godine ađutant ministara vojnih, Stepe Stepanovića i Radomira Putnika, od oktobra 1913. godine ađutant načelnika GGŠ (Putnika), a od decembra 1913. do jula 1914. godine komandant 10. puka. Posle Prvog svetskog rata bio je do 1920. godine u Štabu Ibarske pa Kosovske divizijske oblasti (Mitrovica, Priština), potom od aprila 1920. komandant Tuzlanske pukovske okružne komande, od avgusta 1920. komandant Zetske pešadijske brigade, a od novembra 1921. do 1922. godine komandant Jadranske pešadijske brigade i pomoćnik komandanta Jadranske divizijske oblasti (Mostar) od 1922. godine.

Učestvovao je kao inžinjerijski kapetan i pripadnik organizacije „Crna ruka“ u Majskom prevratu 1903. godine.

U balkanskim ratovima (1912-1913) bio je ađutant ministra vojnog i načelnika Štaba VK. U Prvom svetskom ratu (1914-1918) bio je do novembra 1914. komandant 10. kadrovskog puka, od jula do oktobra 1915. komandant 7. puka II poziva, od marta 1916. komandant 22. puka, od marta do avgusta 1918. godine komandant 1. pešadijske brigade Šumadijske divizije, a onda na raspolaganju VK. Dva puta je teže ranjavan (1914, 1915).

Preveo je sa francuskog jezika knjigu generalštabnog kapetana, Anri Albera Nisela, Taktičke pouke iz Rusko-Japanskog rata, koja je štampana 1906. godine u Beogradu.

Odlikovan je oficirskom Karađorđevom zvezdom sa mačevima IV i III reda i Belim orlom sa mačevima IV reda.

Od 1920. godine bio je oženjen Agnijom, ćerkom Nikole Bodija, trgovca iz Beograda.

Umro je u Beogradu 21. decembra 1923. godine, sahranjen na Novom groblju.

NEDIĆ S. Radoš (1881-posle 1960), trgovac, industrijalac.

Rođen je u Stopanji kod Trstenika, 26. maja 1881. godine od oca Sretena. Završio je četiri razreda osnovne škole i nakon toga radio kao trgovački pomoćnik.

Otvorio je 1909. godine radnju „Radoš Nedić-kolonijalna“ u Beogradu, a zatim u Stiškoj ulici proizvodnju i prodaju alkoholnih i bezalkoholnih pića. Bio je od 1931. godine kraljevski dvorski liferant i zastupnik mineralne vode „Radenci – Slatina“. Dobio je koncesiju za eksploataciju lomničke kisele vode (1937). Iste godine sa Smiljkom Petrović u Kruševcu je otvorio radnju za eksploataciju i prodaju „Lomničke mineralne vode na malo i veliko“. Za domaće tržište prodavao je vodu pod reklamom „Jugoslovenski viši“ i izvozio je na tržišta Engleske i Francuske. Tokom Drugog svetskog rata radnja je oštećena, a njen rad obnovljen 1945. godine.

Pre Drugog svetskog rata na Beogradskom sajmu njegova firma imala je izložbeni paviljon sagrađen po projektu ruskog arhitekte Valerija Staševskog. Bio je vlasnik mnogih nepokretnosti u Beogradu, a posle rata nacionalizovan je velik deo njegove imovine. Bio je član Opštegrađanskog društva za slučaj bolesti i smrti, Udruženja trgovaca kolonijalne, delikatesne i bakalsko-mešovite robe i član Trgovačkog fonda. Izabran je 1934. za člana Upravnog odbora Fonda Udruženja beogradskih kolonijalnih trgovaca.

Bio je oženjen Zorkom Stevanović.

Umro je posle 1960. godine.

NIKOLIĆ Boško (1923-1991), abadžija, pčelar, bibliofil i kolekcionar.

Rođen je 1923. godine u seoskoj porodici u Donjem Ribniku, sin Jovice i Miljke.

U Kruševcu je izučio abadžijski zanat i kao šegrt pripadao je naprednom radničkom pokretu. Učestvovao je u Narodnooslobodilačkom ratu. Posle oslobođenja radio je u više državnih i društvenih preduzeća, do penzionisanja.

Boško Nikolić je jedan od najpoznatijih pčelara – legenda trsteničkog pčelarstva. Pčelinjak mu se nalazio u Ljubostinjskom Prnjavoru sa preko sto košnica, koje su, u stvari, bile modeli svih tipova srpskih kuća, a imao je i košnicu u starom panju hrastovog drveta i košnicu izdubljenu u jednom komadu popinskog kamena. Posebnu atrakciju predstavljao je paviljon sa nekoliko modernizovanih trmki, kao i košnica od gline u obliku medveda u prirodnoj veličini. Na vrhu pčelinjaka, na uzvišenju, kao poseban ukras, bila je velika košnica sa istaknutom državnom zastavom, u obliku „sahat kule“, kako je govorio Boško. Boškov pčelinjak dugi niz godina bio je institucija sa kojom se hvalio i ponosio Trstenik i okolina.

Nesebično je pomagao svim pčelarima. Početnicima je poklanjao rojeve, davao savete i obučavao ih u praktičnom radu. Zapaženo je bilo njegovo zalaganje za gajenje pčela u školama i razvijanje smisla za pčelarstvo kod dece u najranijim godinama. Školama je redovno poklanjao med i pčelinja društva.

Dobitnik je mnogih pčelarskih nagrada i svih pčelarskih priznanja, među kojima je i „Zaslužan pčelar“.

Kao pasionirani bibliofil i kolekcionar Boško je bio revnosni sakupljač dobre i retke knjige kruševačkog kraja, posebno Trstenika i okoline. U svojoj biblioteci je posedovao više od 4.000 primeraka veoma retkih izdanja, posebno zavičajnih knjiga i periodike. Godinama je njegova biblioteka zavičajnim istraživačima služila kao izvanredan izvor retke knjižne i neknjižne građe.

Boško Nikolić, sa nekoliko istomišljenika, osniva Inicijativni odbor za formiranje gradske biblioteke – prikuplja knjige i 19. februara 1954. godine Savet za prosvetu i kulturu Narodnog odbora opštine u Trsteniku doneo je Rešenje da se osnuje Gradska biblioteka sa čitaonicom. Deo knjižnog fonda iz svoje biblioteke priložio je Gradskoj biblioteci i do kraja života pomagao je njen rad.

Svoje zapise i tekstove objavljivao je u periodici iz pčelarstva i istorije. Iza sebe je ostavio više rukopisa i jednu štampanu knjigu: Crkva Svetog Arhangela u Gornjem Ribniku 1824-1984, Ribnik, 1984.

Iz prvog braka sa Simkom ima dva sina, Miloša i Slobodana, a iz drugog sa suprugom Milicom sina Jovicu.

Umro je 14. juna 1991. godine u Trsteniku.

Početkom 2021. godine, ovu izuzetno značajnu biblioteku Boška Nikolića, njegove unuke, Zorica Trifunović i Milica Grujić, sa porodicama, ispunjavajući dedinu želju, poklonili su kao poklon-zbirku Zavičajnom odeljenju Narodne biblioteke „Jefimija“ u Trsteniku.

JESEN U PČELINjAKU

Bošku Nikoliću

Jesen u pčelinjaku

(gde nebeski ogleda se red)

i među pčelama svetlo je

kao među slovima.

A starac što je

nad njima bdio

otišao je

i sada spravlja med

što kaplje u snovima.

Veroljub Vukašinović

NIKOLIĆ Živojin (1944-2013), profesor, novinar i književnik.

Rođen je 21. februara 1944. godine u Donjem Ribniku kod Trstenika. Osnovnu školu je završio u Lopašu, srednju Poljoprivrednu školu u Kraljevu, Višu pedagošku školu (Srpskohrvatski jezik i književnost) u Kragujevcu i Filološki fakultet u Beogradu.

Radio je kao profesor u osnovnoj školi u Šilopaju kod Gornjeg Milanovca (1966-1977) i u Mašinskoj tehničkoj školi u Trsteniku (1977-1979). Potom radi kao novinar, a kasnije i kao glavni i odgovorni urednik „Tribine“ (do 1995) i Trsteničkog radija, pa kao novinar i urednik (2004) Radio televizije Trstenik. Dugogodišnji je saradnik „Večernjih novosti“.

Ni posle penzionisanja, 2008. godine, nije se oprostio od novinarstva, ostaće upamćen kao voditelj kultne emisije namenjene selu „Zrno“, koja broji više od 500 premijernih emitovanja.

Živeo je i stvarao u rodnom selu i Trsteniku.

Osim u novinarstvu, ovaj profesor, filolog trag je ostavio i u književnosti. Objavljuje u tekućoj periodici, prikuplja narodno stvaralaštvo, piše umetničku prozu, uglavnom pripovetke.

Bio je član Udruženja književnika Srbije.

Objavljene knjige: San, Beograd, 1997. i 1999; Prozraka, Beograd, 1999; Labudov drug, Beograd, 2001; Zasunče, Beograd, 2004.

Preminuo je 24. jula 2013. godine, sahranjen u Donjem Ribniku.