Narodna Biblioteka „Jefimija“ Trstenik

ĆOSIĆ Dobrosav-Dobrica (1921-2014), revolucionar, političar, književnik, akademik.

Iako ga je deda Jeftimije u crkvenu knjigu rođenih upisao pod 29. decembrom 1921, rođen je, u stvari, 4. januara 1922. godine u Velikoj Drenovi kod Trstenika, u zemljoradničkoj porodici oca Živojina-Žike i majke Milke Ćosić. Osnovnu školu je završio u rodnom mestu, a srednju poljoprivrednu školu je učio u Aleksandrovcu župskom i Negotinu. Zbog rata prekida školovanje, a maturski ispit polaže 1942. godine u Valjevu. Kasnije je završio novinarsku i Višu političku školu „Đuro Đaković“ u Beogradu.

Još kao srednjoškolac u Negotinu postaje član SKOJ-a. Za vreme rata, Dobrica, pod konspirativnim imenom Selja, bio je ilegalac, rasinski partizan, politički komesar „Rasinskog partizanskog odreda“, urednik lista „Mladi borac“ i član Pokrajinskog komiteta SKOJ-a za Srbiju.

Posle oslobođenja bio je član AGITPROP-a Centralnog komiteta KP Srbije, a od 1945. godine 12 godina republički i savezni poslanik.

Književnim radom aktivno je počeo da se bavi 1947. godine, kada je objavio nekoliko kraćih proznih ostvarenja u listu „Mladost“, ali prvi Dobričini prozni radovi nisu skrenuli naročitu pažnju književne kritike. U domaću i svetsku književnost ulazi 1951. godine sa svojim prvim romanom Daleko je sunce. Ohrabren početnim književnim uspehom, Ćosić počinje uporno i istrajno da radi na upoznavanju moderne domaće i evropske proze i filozofske i sociološke naučne misli, što mu je omogućilo da svojim budućim delima dospe u vrh srpske književnosti i da značajno pregraniči nacionalne međe. Tako, od 1951. godine, Dobrica Ćosić postaje slobodan umetnik, književnik, koji je napisao kultne romane: Koreni, Deobe, Bajka, Vreme smrti, Vreme zla, Vreme vlasti, Piščevi zapisi...

Nakon što je kao član državne delegacije bio saputnik predsedniku Jugoslavije, Josipu Brozu Titu, na brodu „Galeb“, kojim su obilazili afričke zemlje, 1968. godine otvara pitanje Kosova i Metohije i zbog ukazivanja na genocid koji se prema srpskom narodu čini na Kosovu, isključen je iz svih tela SKJ i jedno vreme živi disidentskim životom. Živi i radi u potpunoj izolaciji kao jedan od najpoznatijih opozicionara Josipu Brozu Titu.

Od 1969. do 1972. godine bio je predsednik Srpske književne zadruge.

Dobrica Ćosić, 28. maja 1970. godine, postaje dopisni član SANU-a, a redovni 22. aprila 1976. godine. U svojoj pristupnoj besedi izgovorio je onu čuvenu: „Srpski narod je sve ratove od 1912. do 1945. godine dobijao, a gubio u miru“.

Godine 1984. osnovao je Odbor za odbranu slobode misli i izražavanja koji je ustajao u zaštitu raznih protivnika socijalističke Jugoslavije. Sa autoritetom i ugledom „oca nacije“ tokom 1989. i 1990. godine osnovao je srpske nacionalne stranke u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini.

Odlukom Savezne skupštine, 15. juna 1992. godine, postaje prvi predsednik Savezne Republike Jugoslavije, a smenjen je godinu dana kasnije, 1. juna 1993. godine.

Godine 2000. Dobrica je ušao u Narodni pokret „Otpor“, ali je kasnije izjavio da to nikada ne bi učinio da je znao da je „Otpor“ finansiran iz inostranstva.

Dobrica Ćosić se otvoreno zalagao za podelu Kosova i Metohije još devedesetih godina. Ćosić se u svojoj knjizi Kosovo (2004) bavi ovom temom. Ovaj njegov predlog je podržao i Noam Čomski u maju 2006. godine.

Odlikovan je Ordenom zasluga za narod sa srebrnim zracima, Ordenom bratstva i jedinstva sa srebrnim vencem i Ordenom za hrabrost. Ambasador Rusije u Srbiji, Aleksandar Konuzin, po ukazu ruskog predsednika, Dmitrija Medvedeva, 17. juna 2010. godine, Dobrici Ćosiću je u Ambasadi Rusije u Beogradu uručio Jubilarnu medalju „65 godina pobede u Velikom otadžbinskom ratu od 1941. do 1945. godine“.

Objavljene knjige: Daleko je sunce (1951); Koreni (1954); Sedam dana u Budimpešti (1956); Deobe 1-3 (1961); Akcija (1964); Bajka (1965); Odgovornosti (1966); Moć i strepnje (1971); Vreme smrti 1-4 (1972-1979); Stvarno i moguće (1982); Vreme zla: Grešnik (1985); Vreme zla: Otpadnik (1986); Vreme zla: Vernik (1990); Promene (1992); Vreme vlasti 1 (1996); Piščevi zapisi 1951-1968. (2000); Piščevi zapisi 1969-1980. (2001); Piščevi zapisi 1981-1991. (2002); Piščevi zapisi 1992-1993. (2004); Srpsko pitanje 1-2 (2002-2003); Pisci moga veka (2002); Kosovo (2004); Prijatelji (2005); Vreme vlasti 2 (2007); Piščevi zapisi 1993-1999. (2008); Piščevi zapisi 1999-2000: Vreme zmija (2009); Srpsko pitanje u XX veku (2009); U tuđem veku (2011); Bosanski rat (2012); Kosovo 1966-2013. (2013); U tuđem veku 2 (2015).

O njemu je napisano više stotina prikaza, studija, magistarskih radova i doktorskih teza. Prevođen je na mnoge svetske jezike. Radovi su mu publikovani u velikom broju periodičnih publikacija.

Dobrica Ćosić je prvi dobitnik „Ninove nagrade“ 1954. godine za roman Koreni, a drugi put bio je njen laureat 1961. godine za trilogiju Deobe; Udruženje književnika Srbije je Ćosiću 1986. dodelilo „Nagradu Udruženja za izuzetan značaj za književno stvaralaštvo“; „Povelju Zadužbine Jakova Ignjatovića“ iz Budimpešte 1989. Ćosiću je uručio ugledni srpski pisac iz Mađarske, Stojan D. Vujičić; „Njegoševa nagrada“ uručena mu je 1990. godine na Cetinju za troknjižje Vreme zla; Dva puta je dobio tradicionalnu godišnju nagradu Narodne biblioteke Srbije za najčitaniju domaću knjigu: 1990. godine za roman Vernik i 1996. za roman Vreme vlasti (Ova nagrada Ćosiću, iz političkih razloga, nije uručena osamdesetih godina za romane Grešnik i Otpadnik iako su ti romani bili najčitaniji romani u zemlji. Ćosić je kasnije, 1990. godine, ovu nagradu odbio da primi).

Povodom 70. rođendana, Dobrica Ćosić je 1991. godine dobio specijalnu „Vukovu nagradu“.

Manje od mesec dana po smenjivanju sa mesta predsednika SRJ, 24. juna 1993. godine, Ćosiću je dodeljena književna nagrada „Zlatni krst kneza Lazara“.

Roman Vreme vlasti višestruko je nagrađivan: „Kočićevo pero“ (1996), „Laza Kostić“ (1996), „Meša Selimović“ (1997), „Petar Kočić“ (1997), „Svetozar Ćorović“ (1997), a ugledni švajcarski list „Nuvo Kotidien“ je, na osnovu ankete među čitaocima u toj zemlji, početkom maja meseca 1996. godine, ovaj roman proglasio jednim od sedam najboljih evropskih romana.

Ćosiću je 1998. godine u Kruševčakom pozorištu uručen „Zlatni krst despota Stefana Lazarevića“.

Dana 18. maja 2010. godine u Moskvi, Ćosić je postao prvi dobitnik zlatne medalje „Puškin“ za izuzetne zasluge u književnosti, u okviru Prvog slovenskog foruma umetnosti „Zlatni vitez“. Tom prilikom, predsednik Udruženja pisaca Rusije, Valerij Ganičev, uručio je Ćosiću i nagradu „Zlatni vitez“ za književno stvaralaštvo.

Dobrica Ćosić je kandidovan za Nobelovu nagradu za književnost tri puta: 1983, 1989. i 2011. godine od strane francuskih i britanskih institucija.

Dobrica Ćosić je bio član Udruženja za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat” od samog osnivanja 2012. godine, a rad i formiranje institucije podržavao je od 2010. godine. Udruženju je poklonio jedan broj knjiga iz svoje lične biblioteke, uključujići komplet „Sabrana dela Milutina Bojića”, koji mu je bio veoma drag. U poklon-zbirci književnika Dobrice Ćosića nalaze se njegove naočare i nacrt sadržaja u rukopisu za knjigu Vreme smrti 2.

Više od 50 godina bio je u braku sa suprugom Božicom, do njene smrti 2006. godine. Godine 1954. dobio je ćerku Anu, a ima i dvoje unuka, Milenu (1981) i Nikolu (1982).

Preminuo je 18. maja 2014. godine u svojoj kući u Beogradu, u 93-oj godini. Sahranjen je na Novom groblju u Beogradu, opelo je služio episkop bački gospodin Irinej.

ĆOSIĆ Dragomir (1896-1977), doktor agronomije, akademik BiH.

Rođen je 13. oktobra 1896. godine u Velikoj Drenovi kod Trstenika, u zemljoradničkoj porodici oca Živojina i majke Mileve. Osnovnu školu je završio u Velikoj Drenovi, šest razreda gimnazije u Kruševcu, a drugi i treći razred Učiteljske škole u Skoplju. Početkom rata prekida školovanje i 6. oktobra 1915. godine stupa u Drugu četu Skopskog đačkog bataljona Prvog prekobrojnog kombinovanog puka, sa kojom je prešao Albaniju, a iz Soluna u januaru 1916. godine, iznemogao i bolestan, prebačen je u Francusku. Tamo je 1917. godine u Srpskoj školi u Nici položio Učiteljski ispit zrelosti. Kao francuski stipendista na Velikoj školi za agrikulturu u Grinjonu, 1919. godine, stekao je zvanje diplomiranog inženjera poljoprivrede.

Nakon rata, vreme od 1919. do 1924. godine proveo je kao profesor u poljoprivrednim školama u Kraljevu (1920-1923) i Valjevu (1924) i na specijalizaciji u Brnu u Čehoslovačkoj. Kao asistent na Poljoprivrednom fakultetu u Beogradu, na Katedri za proizvodnju bilja, 1924. godine, prijavio je doktorsku tezu na Prirodno-matematičkom fakultetu Univerziteta u Nansiju u Francuskoj. Doktorirao je 1927. godine odbranivši tezu: „Morfološka, anatomska i citološka proučavanja kulturnih rasa roda Triticum iz Maćedonije i njihova klasifikacija“.

Još dok je bio student u Grinjonu, angažovao se kao levičar. Bio je vrlo aktivan u našoj zemljoradničkoj levici i u najužem rukovodstvu Seljačke stranke Dragoljuba Jovanovića. Zbog političke orijentacije 1928. godine je morao da napusti rad na Univerzitetu. Nastavio je rad, najpre kao saradnik, pa kao direktor, u Oglednoj poljoprivrednoj stanici u Topčideru, kasnije kao direktor Direkcije za ishranu (1938-1940), sve do pred Drugi svetski rat, kada je kratko vreme proveo na dužnosti pomoćnika ministra poljoprivrede i ishrane Kraljevine Jugoslavije (1941). Prinudno penzionisan, okupaciju je proveo kao privatni ovlašćeni inženjer-agronom. U jesen 1941. godine, pošto je odbio da potpiše Antikomunistički manifest, utamničen je u Banjičkom logoru kao talac. Po izlasku iz logora, sa ljudima levice ostao je u vezi za sve vreme rata i vrlo aktivno radio za Narodnooslobodilački pokret.

Po oslobođenju, u resoru Saveznog ministarstva poljoprivrede, direktor je Glavne savezne ogledne stanice, pa direktor Zavoda za selekciju i proizvodnju bilja i načelnik Odeljenja za naučno-istraživački rad. Januara 1947. godine izabran je za redovnog profesora na Saveznoj visokoj školi za planinsko gazdovanje u Sarajevu, koja prerasta u Poljoprivredni fakultet Univerziteta u Sarajevu. Predavao je Specijalno ratarstvo i više puta, od 1953. do 1956. godine, biran za dekana i prodekana Fakulteta i prodekana Univerziteta. Od 1953. godine član je Naučnog društva Bosne i Hercegovine, a od osnivanja Akademije nauka i umetnosti Bosne i Hercegovine, 1966. godine i njen je redovni član.

Sveukupan Dragomirov rad u poljoprivrednoj struci i nauci odvijao se u domenu semenarstva, u radu na selekciji, agrotehnici i proizvodnji ratarskog bilja i njenom poboljšanju. Njegov selekcijski rad sa ozimim pšenicama, suncokretom, uljanom repicom, lanom i sojom, rezultirao je uspele i priznate sorte. Njegovo naučno dostignuće je „Topčiderka 0136“, priznata od strane Državne komisije 1931. godine kao originalna sorta ozime pšenice, kao i više sorti suncokreta.

Dragomirova rođena sestra, Višnja Ćosić, bila je prva žena u Srbiji koja je doktorirala enološku nauku, takođe u Francuskoj.

Dragomir Ćosić je za učešće u Prvom svetskom ratu i za svoj rad nosilac Albanske spomenice, Ordena rada drugog reda i Ordena sa crvenom zastavom.

Kad je 1966. godine otišao u penziju, iz Sarajeva se vratio u Beograd, gde je živeo sve do smrti, 24. novembra 1977. godine. Po volji iz oporuke, smrt mu je objavljena tek pošto je kremiran i sahranjen na beogradskom Novom groblju bez prisustva javnosti.

Od osnivanja „Partizanske biblioteke“ u Velikoj Drenovi, 1966. godine, pa do kraja života, akademik Dragomir Ćosić je pokazivao interesovanje za njen rad i pružao joj pomoć. Dragocenu i obimnu biblioteku i jedan milion dinara za nagradu najboljim đacima, testamentom 1977. godine poklonio je „Partizanskoj biblioteci“ i Osnovnoj školi u Velikoj Drenovi.

Bio je glavni urednik „Agronomskog glasnika“ (1934-1937) i dugogodišnji saradnik u „Težaku“ (1921-1938). Pred Drugi svetski rat, 1940. godine, sa prijateljima, pokrenuo je i uređivao nedeljni društveno-politički list „Naša linija sporazuma“. Bio je jedan od urednika (za poljoprivredu) opšteg enciklopedijskog leksikona „Sveznanje“ iz 1937. godine.

Objavio je oko 150 naučnih radova iz poljoprivrede.

Objavljene knjige: Poboljšavanje semena za setvu odabiranjem, Beograd, 1926; Poljoprivredna kriza u našoj zemlji, Beograd, 1926; Morfološka, anatomska i citološka proučavanja kulturnih rasa roda Triticum iz Maćedonije i njihova klasifikacija, Beograd, 1927; Uloga Oglednih i Selekcionih stanica u unapređenju poljoprivrede, Beograd, 1930; Ogledi sa setvom kukuruza u 1929, 1930. i 1931. godini, Beograd, 1931; Međunarodna pravila za analizu semena (test za ispite), Beograd, 1933.